Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Blaðsíða 76

J ó n K a r l H e l g a s o n
76 TMM 2012 · 1
Fyrst var þar sungið kvæði eftir Jón Ólafsson, með nýju lagi eftir Árna Thor-
steinsson. Þá stje Bjarni Jónsson frá Vogi í ræðustólinn, en hann er formaður
nefndarinnar, sem annast hefur um samskotin til minnisvarðans. Flutti hann
langt og snjalt erindi, sagði sögu samskotanna og lýsti Jónasi og störfum
hans […]
En í miðri ræðu Bjarna frá Vogi svifti formaður Stúdentafjelagsins, Sig. Eggerz
kand. jur., hjúpnum af líkneskinu, en mælti á undan þessi orð:
„Fyrir hundrað árum átti Ísland Jónas Hallgrímsson í vöggu. Móðir hans söng
honum ljóð, en skáldbarnið, með fallegu djúpu augnum hlýddi á. Árin liðu, Jónas
kvað, en öll íslenska þjóðin hlýddi á. Hann snart hjarta streng þjóðarinnar. Ljóðin
hans deyja aldrei. Ísland hefur í dag sett sínum besta Íslendingi minnisvarða.
Stúdentafélagið minnist stúdentsins, sem það aldrei gleymir. Í nafni fjelagsins
afhjúpa jeg minnisvarða Jónasar Hallgrímssonar. [“]
Síðan lagði formaður Ungmennafjelagsins, Jakob Lárusson, lárviðarsveig á höf-
uð líkneskisins.55
Tilvísanir
1 Rétt er að geta þess að kanóna er ekki þýðing á enska orðinu cannon sem þýðir fallbyssa og
er dregið af ítalska orðinu cannone sem merkir stór hólkur heldur á hinu alþjóðlega hugtaki
canon en það á sér rætur í forngríska orðinu kanon og fornhebreska orðinu kaneh sem vísa til
teinungs, tommustokks eða einhvers konar mælikvarða. Orðið hefur meðal annars verið notað
innan kirkjunnar um þau rit sem viðurkennt er að eigi heima í heilagri ritningu og eins um dýr-
linga sem eru á opinberri dýrlingaskrá og hafa þá verið kanóníseraðir. Breytni þeirra í lifanda
lífi er þá einhvers konar mælikvarði sem almenningur getur notað til að miða sitt eigið líf við.
Svipað orðalag er líka notað um rithöfunda og listamenn, sem hafa skapað verk sem skipað er í
öndvegi í menningarsögunni og því taldir öðrum til eftirbreytni. Á íslensku er kanóna í þessari
merkingu stundum þýtt sem hefðarveldi og orðið kanónísering þýtt með orðinu helgifesta.
2 Þórir Óskarsson. „Þjóðskáld verður til.“ Lesbók Morgunblaðsins 16. nóvember 2007, s. 3. Sjá
Snót, nokkur kvæði eptir ýmiss skáld. Kaupmannahöfn: Gísli Magnússon og Jón Þórðarson,
1850.
3 Jónas Hallgrímsson. „Bjarni Thorarensen.“ Fjölnir 6 (1843), s. 20–21.
4 Grímur Thomsen. „Jónas Hallgrímsson.“ Ný félagsrit 6 (1846), s. 153.
5 Sjá t.d. Hafsteinn Pétursson. „Kirkjan á Íslandi.“ Aldamót 1 (1891), s. 123.
6 Jónas Jónasson. „Yfirlit yfir bókmenntir Íslendinga á 19. öld.“ Tímarit Hins íslenzka bókmennta-
félags 2 (1881), s. 183–84.
7 Guðjón Friðriksson. Ég elska þig stormur. Ævisaga Hannesar Hafstein. Reykjavík: Mál og
menning, s. 122.
8 Fundargerð frá 16. maí 1882 í samkomubók Hafnardeildar Hins íslenska bókmenntafélags
1875–1911. Landsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn, handritadeild.
9 Konráð Gíslason var ekki aðeins náinn vinur Jónasar heldur höfundur æviágrips skáldsins í
síðasta hefti Fjölnis 1847 og annar af ritstjórum ljóðmæla Jónasar sem út komu sama ár. Má
ætla að hann hafi haft sín áhrif á störf Hannesar við útgáfuna 1883.
10 Hannes Hafstein. „Um Jónas Hallgrímsson.“ Í Jónas Hallgrímsson. Ljóðmæli og önnur rit.
Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag, 1883, s. XLI.
11 Sama heimild, s. XXII.
12 Sama heimild, s. XXXI.
13 „Geschichte der Weltlitteratur.“ Skírnir 1. janúar 1889, s. 94‒95.