Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Qupperneq 93

Á d r e p u r
TMM 2012 · 1 93
taldar óhentugar, þar sem það hefði
tekið mörg ár að ná fram tilætluðum
árangri. Niðurstaðan var sú að „þurrka
rústina, sætta sig við að sprungur
mynduðust og finna forvörsluaðferð
sem styrkti þornaðar torfleifarnar og
gætu gert þær nægilega sterkar og lit
þeirra eðlilegan.“ (Jannie A. Ebsen og
Per T. Hadsund 2009:189). Forverðirnir
lýsa því hvernig þeir þurftu að finna
aðferð til að forverja torfið og beittu þeir
greiningu á efnafræðilegri samsetningu
þess. Samanburður á 1100 ára torfminj-
um, 100 ára gömlu torfi frá Glaumbæ í
Skagafirði og nýlega ristu torfi leiddi í
ljós ólíka efnasamsetningu. Torfminjun-
um voru gefnar einkunnir eftir þessa
rannsókn, en niðurstaðan var sú að
„torfið … var í eðli sínu meira ólífrænt
en lífrænt […] Rætur og aðrir jurtahlut-
ar sem upprunalega héldu torfinu
saman og gerðu það heppilegt bygging-
arefni hafa eyðst með tímanum og nú
eru aðeins örsmáar agnir eftir sem ekki
hanga saman og því er efnið mjög við-
kvæmt.“ (Jannie A. Ebsen og Per T.
Hadsund 2009:193). Eftir að þetta var
orðið ljóst, þurfti að finna leið til þess að
styrkja torfið og „stöðva niðurbrot þess“,
eins og það var orðað. Eftir nokkrar til-
raunir töldu forverðirnir að best væri að
nota efni sem hægt væri að blanda
saman við torfið, svonefnt tetraethyl
silicate (sílikat), en það steingerir vegg-
ina. Um 12.000 lítrum af efninu var
úðað yfir rústirnar á um fimm vikum.
Meðhöndlunin endaði með því að „yfir-
borð [torfsins] var hart eins og frauð-
steypa“ (Jannie A. Ebsen og Per T. Had-
sund 2009:200).
Þegar harka torfsins [var síðan] mæld,
gerðar prófanir af handahófi og þunn-
sneiðar skoðaðar, þótti sýnt að for-
vörsluvökvinn væri alls staðar í veggjum,
ofan frá og niður í gegn og því hefði
meðhöndlunin heppnast. (Jannie A.
Ebsen og Per T. Hadsund 2009:200).
Hér hefur torfinu verið umbreytt í
„varanlegra efni“ og gjörbreytt eigin-
leikum þess sem voru greindir af for-
vörðunum í upphafi ferlisins. Umbreyt-
ingin hefur einnig útilokað handverks-
hefðina, sem þó er sögð „inngróin í
byggingarhefðina“, svo rifjuð séu upp
orð Hjörleifs hér á undan. Það má spyrja
sig að því hvaða þýðingu þetta hefur
fyrir hugmyndina um varðveislu, þar
sem gengið er svo langt að fólk er tilbúið
til að gjörbreyta eiginleikum torfsins,
þeirri menningu sem orðið hefur til í
kringum það og um leið möguleikum
næstu kynslóða til þess að setja mark
sitt á minjarnar. Sé tekið mið af því sem
Björnar Olsen hefur haldið fram um
mikilvægi efnismenningar og hvert við-
horfið til hrörnunar hefur verið, þá
kemur frauðsteypugerðin við Aðalstræt-
is-rústina ekki á óvart. Vangaveltur
Olsen gefa okkur hins vegar tilefni til
þess að velta því fyrir sér hvort að það
hefði ekki mátt fara aðra leið í miðlun
og varðveislu rústarinnar, leið hrörnun-
arinnar. Hefði það verið gert væri lögð
áhersla á það lífræna samband sem torf
á í við umhverfi sitt – og forverðirnir
Edsen og Hadsund fjalla meðal annars
um í sinni grein. Hefði sú leið verið
valin hefði flest af því sem finna má á
sýningunni Landnámssýningunni
„Reykjavík 871 ± 2“ verið til staðar, en í
stað harðrar torfsteypu í miðju sýning-
arrýminu væri að finna rúst sem smám
saman, eftir því sem tíminn liði, myndi
hrörna og hverfa fyrir sjónum komandi
kynslóða. Væri eiginleikum torfsins –
og handverkshefðinni sem er að deyja
út, að sögn – kannski best miðlað þann-
ig, þar sem við sæjum með berum
augum hvernig „holdið á beinum bygg-
ingarinnar“ berar sig og flagnar loks af?