Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Blaðsíða 110

D ó m a r u m b æ k u r
110 TMM 2012 · 1
erlendum myndlistarritum, t.a.m. yfir-
litsriti þeirra Rosalind Krauss, Hal For-
sters og Yves-Alain Bois, er texta- og
ljósmyndaefni af því tagi iðulega notað
til að auka á dýpt og aðdráttarafl þeirrar
sögu sem verið er að segja. Loks valdi
ritstjóri meðhöfunda sína úr hópi list-
fræðinga og áhugamanna sem margir
höfðu takmarkaða reynslu af alvöru
rannsóknum og miðlun á íslenskri
myndlist og úthlutaði þeim tímabilum
til umfjöllunar eftir eigin höfði. Er því
viðbúið að einhverjir þeirra hafi þurft
að verða sér úti um sérþekkingu í
skyndingu. Loks fengu höfundar ein-
ungis tvö og hálft ár til að skila af sér
verkefnum (bókin tafðist síðan af prent-
tæknilegum ástæðum). Við þetta má
bæta að Listasafn Íslands ákvað að fórna
Safni Ásgríms Jónssonar fyrir málstað-
inn, en því var lokað ótímabundið svo
ritstjóri gæti haft þar aðstöðu meðan
hann erfiðaði í þágu sögu sinnar og
hefur það ekki verið opnað að nýju.
Þetta verklag er býsna frábrugðið
þeim vinnubrögðum sem tíðkast hafa
við gerð sambærilegra yfirlitsrita, bæði
hér á landi og úti í heimi, nægir að
nefna Sögu Íslands, Kristnisöguna og
Íslenska bókmenntasögu.
Fjarvistarsannanir
Listasagan nýja er í fimm bindum, alls
um 1400 síður, og spannar tímabilið frá
því um miðja 19. öld og til 2009, ef tekið
er mið af myndefninu. Elsti listamaður
sem sagt er frá er fæddur á fyrri hluta
19. aldar, þeir yngstu eru fæddir 1980.
Svo aftur sé miðað við myndir, tekur
listasagan til 265 listamanna alls, og
fjölgar þeim til muna þegar líður á verk-
ið. Í fyrsta bindi koma einungis 15 lista-
menn við sögu, en í fimmta og síðasta
bindi eru þeir orðnir 135. Þótt mikil
fjölgun hafi orðið í röðum íslenskra
myndlistarmanna frá 1980 og til dags
dató, skýrir það tæplega þreföldun
þeirra milli fjórða og fimmta bindis (c.
1980–2005); augsýnilega fær nýja mynd-
listin töluvert meiri athygli en sú eldri,
sem er tæpast góð sagnfræði.
Þrátt fyrir þessa uppskeru er fyrsti
ásteytingarsteinn þessarar sögu er óút-
skýrð fjarvera margra listamanna; sjálf-
um telst mér til að inn í þessa sögu vanti
um sextíu – 60 – markverða listamenn
frá öllum tímabilum svo hún megi telj-
ast fullnægjandi (nöfn þeirra eru feit-
letruð hér á eftir). Meðal þeirra er stór
hópur kvenna. Til samanburðar má geta
þess að í gjörvallri listasögu sinni
fjallaði Björn Th. um hartnær 75
íslenska listamenn. Í annan stað virðast
flestir aðstandendur bókarinnar furðu
áhugalitlir um endurskoðun á viðtekn-
um hugmyndum um framvindu
íslenskrar listasögu, bæði þeim sem
birtast í riti Björns og þeim sem orðið
hafa ofan á í umfjöllun um síðari tíma
myndlist. Og fyrst við erum að tala um
hugmyndir – aðstandendur hafa jú
ítrekað lýst bók sinni sem hugmynda-
sögu fremur en persónusögu í anda
Björns Th. – þá er bagalegt hve staðfast-
lega þeir láta hjá líða að tengja hug-
myndaheim listamanna við þær hug-
myndir sem eru á döfinni í þjóðfélaginu
á hverjum tíma. Loks er sitthvað athuga-
vert við það hvernig myndir eru notaðar
í bókinni. Svo má vitaskuld velta fyrir
sér hvort fimmta bindi listasögunnar,
eitt og sér, megi ekki flokka sem fjórðu
og stærstu mistök aðstandenda, svo
meingallað sem það er; meira um það í
niðurlagi.
Sennilega er það rétt hjá aðstandend-
um listasögunnar að umræðan um fjar-
verandi listamenn, einkum og sérílagi
þá sem eru enn í fullu fjöri, hafi til þessa
skyggt nokkuð á umfjöllun um aðra
þætti hennar. En þar sem listasagan er
opinbert pródúkt og fjarvistirnar stór-