Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Blaðsíða 114

D ó m a r u m b æ k u r
114 TMM 2012 · 1
son strikaður út úr fyrsta bindi og þá
gefur lesandi sér að prinsípákvörðun
hafi verið tekin um að sniðganga naíf-
ista. Umdeilanleg ákvörðun, en þó skilj-
anleg. En svo dúkkar Ísleifur Konráðs-
son upp í þriðja bindi, þá sem „óvenju-
legur listamaður“, og í framhaldinu
liggur beinast við að spyrja um afdrif
annarra álíka „óvenjulegra“ listamanna:
Karls Dunganon (með sín 246 verk í
geymslum Listasafns Íslands), Sigur-
laugar Jónasdóttur, Stefáns Jónssonar
frá Möðrudal og Eggerts Magnússonar,
svo einungis örfáir gagnmerkra næfra
listamanna séu nefndir til listasögunnar.
Fleira er eftir þessu. Þegar höfundar
„gleyma“ svo síðari tíma listamönnum á
borð við Daníel Magnússon, Níels Haf-
stein, Gunnar Karlsson og Viktor Cilia
er sjálfsagt fleirum en mér öllum lokið.
Nytjahlutir til lífsviðurværis
Ef til vill er ókunnugleiki einnig skýr-
ingin á endasleppri og stundum misvís-
andi meðhöndlun á ævistarfi nokkurra
listamanna, einkum þeirra sem aldrei
rákust vel í hópum. Í öðru bindi (bls.
200) er sagt að Gunnlaugur Scheving
hafi verið „eini málarinn sem hægt er að
kalla kreppumálara“. Ég er með hér fyrir
framan mig nokkra tugi mynda frá
fjórða áratugnum eftir þá Snorra Arin-
bjarnar, Þorvald Skúlason, Jón Engil-
berts, Jón Þorleifsson og fleiri, þar sem
sjá má verkafólk vinnandi hörðum
höndum, vafrandi um bæinn í atvinnu-
leit eða í kröfugöngum með konur og
börn í eftirdragi; því átta ég mig ekki á
því hvernig höfundur skilgreinir
kreppu málara. Í þriðja bindi (bls. 18) er
því haldið fram að þegar leið að lokum
síðari heimsstyrjaldar hafi enginn „enn
málað abstrakt annar en Finnur Jóns-
son“. Enginn nema þau Baldvin Björns-
son, Ingibjörg S. Bjarnason, Magnús Á.
Árnason, hugsanlega einnig Drífa Viðar
og Sigríður Sigurðardóttir, sjá athuga-
semd hér að framan. Í sama bindi (bls.
256) eru heilar 15 línur helgaðar Bar-
böru Árnason, þar sem fullyrt er að hún
hafi ekki tekið „virkan þátt í að móta
nýjar hugmyndir í íslenskri myndlist“.
Þá er horft framhjá vatnslitaþrykkjum
hennar, óreglulega löguðum lágmynd-
um úr flóka og veggmyndum í opin-
berum byggingum, en ég held því hik-
laust fram að öll þessi verk sæti tíðind-
um í íslenskri myndlist.
Í alls ófullnægjandi umfjöllun um
Magnús Kjartansson í fjórða bindi (bls.
100) er síðan minnst á gagnrýni lista-
mannsins á neyslumenninguna. Ég get
fullyrt að Magnús hafði engan áhuga á
þess lags gagnrýni, hins vegar hafði
hann nautn af því að leika sér á ábyrgð-
arlausan hátt með ýmsar birtingar-
myndir samneyslunnar. Í einu tilfelli er
úttekt á listamanni beinlínis niðrandi. Í
fjórða bindi er minnst á Hauk Dór (bls.
109–10) sem fyrrverandi expressjón-
ískan listmálara sem söðlað hefði um
eftir kynni af leirlist 1962–64, eftir það
hafi hann farið „að gera nytjahluti sér til
lífsviðurværis“. Fyrir það fyrsta hefur
téður Haukur Dór málað nánast sam-
fleytt í fjörutíu ár, í annan stað er
almennt litið á hann sem einn helsta
leirlistamann okkar. Þótt fleiri óheppi-
leg ummæli um íslenska myndlistar-
menn mætti hafa eftir höfundum lista-
sögunnar, skal hér látið staðar numið.
Það gefur auga leið að fjarvera
margra þeirra listamanna sem hér hafa
verið nefndir hlýtur að koma niður á
viðleitni einhverra höfunda til endur-
skoðunar á viðteknum viðhorfum til
listamanna og tímabila; annmarkar á
umfjöllun um strangflatalistina og ljóð-
rænu abstraktlistina hafa þegar verið
tíundaðir. Ekki svo að lesandinn verði
var við mikla hneigð höfunda til að
hugsa út fyrir þá listsögulegu „form-