Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Síða 126

D ó m a r u m b æ k u r
126 TMM 2012 · 1
Ég vil vera með
Að vísu getur maður spurt sig að því,
hvort Þórði hafi verið full alvara með
þeim orðum að hann sé einungis
„prívat höfundur“ sem þurfi ekki í neinu
að taka tillit til þess sem almenningur
gæti lesið, enda mundi texti hans aldrei
koma fyrir sjónir nema örfárra útvaldra
(sjá 33). Það er ekki gott að vita: kannski
gerði hann í senn að langa til þess að til
hans heyrðist um leið og hann gerði ráð
fyrir því að af því yrði ekki, a.m.k. ekki
um langan aldur. Þórður var maður
hégómlegur, á því er enginn vafi, og
vildi með einhverjum hætti koma sér
fyrir í lífi annarra – eða bókum þeirra.
Þar vildi hann eiga sitt framhaldslíf.
Hann lét til dæmis að því liggja við mig
að hann vildi að ég skrifaði einhvern-
tíma um sig og það gerði ég reyndar í
Blátt og rautt. Samskipti hans við Hall-
dór Laxness skal ég einnig nefna sem
mögulega skýringu á því hvað honum
gekk til þegar hann beitti fyrir sig
geypilegu lofi og lasti á víxl.
Þórður var gamall kunningi Halldórs
úr Unuhúsi. Erlendur var mikill vinur
beggja og bæði hann og Þórður lögðu
sitt til persónu Organistans í Atómstöð
Halldórs. Þórður kallar Halldór einatt
stórskáld og mesta skáldsagnahöfund
sem nú er uppi (51) og lofar hann ekki
síst fyrir að vera „eini maðurinn í heim-
inum sem var boðlegur og samboðinn“
Erlendi (217). Bætir því við, að án Hall-
dórs hefði líf Erlendar verið algjörlega
misheppnað því „allir menn aðrir en
Halldór voru honum aðeins til leiðinda
og vonbrigða“ (125). En í næstu andrá
(eins og sést af þeim bréfum Þórðar til
Halldórs sem felld eru inn í textann) er
hann meira en fús til að sýna Halldóri
stráksskap allskonar. Sproksetja hann
fyrir að vera sveitamann sem ætti að
kæra fyrir að reyna að lesa Marcel
Proust, vorkenna honum sem aumum
„almenningsrithöfundi“ sem verði að
sitja og standa eins og skrílnum þóknast
(33, 96 og víðar). Í einu bréfi segir:
„Maður sem á ekkert bókasafn, ekkert
listasafn, enga tónlist frábrugðið því
sem gerist á sveitaheimilum og hjá smá-
borgurum í Reykjavík hefur ekkert að
bjóða Þórði Sigtryggssyni annað en bíl-
stjórahæfileika sína“ (88). Því næst
býður Þórður Halldóri að hann fái að
keyra sig hvert á land sem er – og þykist
ætla að taka af skáldinu borgun fyrir
heiðurinn sem hann sýnir honum! Síðar
í bókinni segir hann: „Eins og allir vita
hafði Halldór sálugi Laxness ekki vit á
að þiggja hið ágæta tilboð mitt um að
gerast einkabílstjóri minn. Þar með var
ég fyrir fullt og allt laus við þennan
hræðilega sveitamann“ (180).
Til hvers er þessi leikur allur?
Kannski er þetta barasta gamansamt til-
brigði við stefið „tilraun með dramb og
hroka“ og hafi þá báðir þessir vinir
Erlendar í Unuhúsi komist að þegjandi
samkomulagi um að skemmta sér við
frekjutaktana í Þórði? En Þórður ætlar
sér fleira. Ég vitna í því sambandi í tvö
bréf frá honum til Halldórs sem ekki eru
í bókinni en hann sendi mér á sínum
tíma afrit af. Í bréfi frá 8.04.1956 segir
hann kumpánlega við verðandi Nóbels-
skáld: „Viðhorf okkar eru svo ólík að
um samband eða samleið getur ekki
verið að ræða. En reynslan hefur sýnt að
ekkert getur til lengdar skyggt á gagn-
kvæma aðdáun okkar.“ Í bréfi sem hann
skrifar 25. jan. 1961 – hálfu ári eftir sjö-
tugsafmælið fræga, kemur hann svo enn
betur upp um sig. Þar segir:
„Ég get ekki lengur sætt mig við að
svara „Ekkert“ þegar fólk spurði mig,
hvað þú hefðir gefið mér í afmælisgjöf á
sjötíu ára afmæli mínu. En nú er allt í
lagi. (Þórður hafði í upphafi bréfs þakk-
að Halldóri fyrir að bjóða honum í
Gljúfrastein um nýliðin áramót og gefa