Tímarit Máls og menningar - 01.09.2012, Qupperneq 30

H a u k u r I n g va r s s o n
30 TMM 2012 · 2
Björk Valdimarsdóttir hefur í umfjöllun sinni um ljóð Hallgríms Helgasonar
bent á hvernig upphafning íslenskrar náttúru og sögu víki fyrir vegsömun
sjónvarps­ og fjöldamenningar og að endurvinnslan á þjóðlegum kvæðum
undirstriki að nýr tími sé runninn upp.9 Hjá Hallgrími fer skírskotun til
samtímans aldrei milli mála vegna þess að frumtextinn er flestum lesendum
kunnur, í tilviki Sölva Björns er því ekki að fagna og því getur verið að
lesendur eigi erfitt með að átta sig á því hvernig samtalinu milli samtímans
og bókmenntahefðarinnar er háttað:
„Í bókinni er lýsing á dekadent samfélagi græðginnar sem ég held að mjög
margir hafi skynjað þó því sé nú oft haldið fram að við höfum öll verið út
á þekju og ekki borið neitt skynbragð á það sem var að gerast. Ég held það
hafi mjög margir skynjað örar breytingar á samfélaginu, meiri hörku, meiri
ósvífni, sterkari vegferð til glötunar á einhvern hátt og það var náttúrulega
mjög auðvelt að representera þetta í næturbrölti í miðbænum. Einhvern
veginn virtist kjörið að fjalla um þessi mál með hliðsjón af Dante sem sjálfur
var að fjalla um nákvæmlega þessa hluti á sínum tíma í Flórens á 13. og 14.
öld. Það segir manni bara að þessar kenndir og þessir höfuðlestir okkar
sem skotið hafa upp kollinum í bókmenntum alla tíð eru sammannlegir og
tímalausir. Þeir rata alltaf upp á yfirborðið. Það var ágætt að geta stungið á
einhverjum kýlum í bókinni án þess að það hafi verið eina markmiðið eða
inntakið í henni.
Ég hefði getað skrifað tvær bækur í viðbót, þ.e.a.s. ef ég hefði viljað taka
Hreinsunareldinn og Paradís til meðferðar. Mér fannst ég samt ekki geta bætt
neinu við þetta þótt að það sé reyndar dálítið freistandi núna eftir Hrunið að
fara með þjóðina í gegnum Hreinsunareldinn og sjá hvort við komumst inn
í Paradís. En það má eiginlega segja að ég hafi skrifað mig út úr ljóðlistinni
með Gleðileiknum djöfullega og farið að einbeita mér að skáldsagnaforminu.
Ég fór að taka það alvarlegar eftir þessa bók.“
Þýðing án frumtexta
Gauti Kristmannsson hefur bent á að hægt sé að þýða miklu fleira en texta,
t.d. bókmenntaform. Í þessu samhengi hefur hann minnt á það hvernig
Jónas Hallgrímsson þýði sjálft form sonnettunnar þegar hann yrkir „Ég bið
að heilsa“ og hvernig Halldór Laxness með þýðingu sinni á skáldsögunni
Vopnin kvödd þýði jafnframt á íslensku það bókmenntaform sem Ernest
Hemingway mótaði.10 Gauti segir að þýðingar sem þessar séu án frumtexta
vegna þess að efnisleg merking upprunalega textans skipti ekki máli heldur
þeir möguleikar sem form hans bjóði upp á.11 Í pistli í menningarþættinum
Víðsjá á Rás 1 talaði hann um þýðingu án frumtexta í tengslum við Gleði-
leikinn djöfullega, en hugtakið á ekki síður vel við um næstu skáldsögu Sölva
Björns, Fljótandi heim (2006).12 Þar er á ferðinni spennandi tilraun þar sem
sótt er leynt og ljóst til verka annarra höfunda, m.a. japanska rithöfundarins