Tímarit Máls og menningar - 01.09.2012, Side 45

S a m t a l y f i r t v ö þ ú s u n d á r
TMM 2012 · 2 45
Prestur berháttaði. Hann skóf fituna í skinnpokanum og smurði sig frá toppi til táar.
Þá klæddi hann sig í haminn […] Maðurinn brá fingrum inn í rifjahylkið, náði sér í
hjartað, og lagði á tungu sína:
– Þetta er eins og rjúpa,
hugsaði séra Baldur, og smeygði húðinni yfir höfuð sér. Hann kyngdi slímugu
tóuhjartanu, og það var sem eldingu lysti niður í hann – ÚT!
(Sjón, 2005, bls. 113)
Því næst krafsar Baldur, nagar, og grefur með kjafti og klóm uns hann kemst
undan snjófarginu sem lokaði hann inni. Því nær sem hann kemst yfirborð­
inu, því meira verður í honum af dýrinu, en minna af manninum. Kominn
upp á yfirborðið er hann orðinn að ref.
Ummyndanir bæði Lýkaons og Baldurs Skuggasonar virka sem leiðrétt­
ing á útliti þeirra til samræmis við innrætið, þeir verða báðir að nöfnum
sínum. Ummyndun þeirra í úlf og ref er framhald af andlegu ástandi þeirra
því sálin er áfram sú sama þó hún hverfi inn í annan líkama. Í samræmi
við heimspeki Pýþagórasar sem áður var lýst eru þeir áfram sömu grimmu
óþokkarnir en hafa einfaldlega breyst hið ytra. Ekki nóg með það, heldur
undirstrikar birtingarmynd þeirra sem rándýr grimmd þeirra og græðgi.
Samkvæmt Pýþagórasi, sem annars gerir ekki virðingarmun á dýrum og
mönnum, eru þau dýr óæðri sem eru sólgin í blóðuga fæðu; þau eru að eðlis­
fari gráðug, hömlulaus, grimm og ótamin. Enda gætu í hinum étnu dýrum
leynst sálir foreldra okkar eða bræðra.
Veturinn og fönnin eru áberandi í frásögninni af leit Baldurs að skolla,
og loks ummyndun hans sem á sér stað undir þykku snjólagi. Veturinn er
enda rétti tíminn fyrir atburðina örlagaríku, því í Ummyndunum Óvíðs líkir
Pýþagóras vetrinum við lokaárstíðina í æviferli mannsins; þá er komið að
lífslokum og sálin leitar annað. Hinn aldurhnigni vetur er „hrösull í spori
og óstyrkur, hárlokkar hans hrundir eða hvítir þeir sem eftir eru“ (Ovidius,
2009, bls. 414). Það er því vel við hæfi að ummyndun séra Baldurs sé búin
umgjörð vetrarins, snjóa og kulda.
Það er áberandi ólíkt hvernig ummyndanir Baldurs og Öbbu eiga sér
stað og hversu náið lesandanum er boðið að fylgjast með. Hin gróteska og
nákvæma lýsing á ummyndun Baldurs fyllir út í myndina af persónu hans og
undirstrikar grimmd hans og harðýðgi. Það er gert með því að sýna lesand­
anum miskunnarleysið og viðbjóðinn í umbreytingunni. Á sama hátt undir­
strikar ummyndun Öbbu persónu hennar; þar er um að ræða himneska,
kyrrláta umbreytingu, nánast guðlega.
„Abba-íbó!“
Abba er mikilvægasta persóna verksins, og sú sem mest knýjandi spurning
þess snýst um; hvort fatlað fólk sé yfirleitt velkomið í þennan heim og
hvernig móttökur það fær – í verkinu er skrifað um upprisu hins veikbyggða