Tímarit Máls og menningar - 01.09.2015, Síða 32

H j a l t i H u g a s o n
32 TMM 2015 · 3
Það var svo greinilegt að hann var ófrjáls gagnvart henni, og það var bæði ógn-
vekjandi og fullkomlega heillandi að fylgjast með honum hrista hlekkina uppi við
púltið. (46)
Hjörtur freistar þess að „afmytólógísera“ vitrun Ölmu.33 Annað væri líklega
óábyrgt bæði af guðfræðilegum og sálgæslulegum ástæðum þó að ætíð sé
álitamál hve langt skuli gengið í þá átt. Hvers vegna hefði Jesús átt að vitja
hennar sérstaklega sem ber þess engin merki að vera dulhyggjumanneskja
eða „mystíker“? Til þess var vitrun hennar líka full úthverf og hlutlæg þótt
hún tæki síðar sjálf að efast um fyrstu viðbrögð sín og „innhverfa“ reynsluna.
Trúarlífssálarfræðin á líklega erfitt með að viðurkenna beina Jesú-reynslu
annarra en slíkra „sérfræðinga“ í trúnni enda öðlast þeir almennt reynslu
sína eftir langvarandi iðkun og þjálfun í trúarlegri skynjun.
Trúarskilningur Hjartar er raunsæislegur og gengur út á að „efinn sé
tvíburi trúarinnar“. (45) Biblíusýn hans er líka sögulega gagnrýnin eins og
flestra lútherskra nútímaguðfræðinga þar sem hann gengur út frá að ekki
sé „[…] víst að [Jesús] hafi sagt allt sem hann er látinn segja í Biblíunni og
það [sé] ekki víst að hann hafi meint allt bókstaflega sem hann sagði.“ (46) Í
glímu Hjartar og Ölmu takast því á atvinnu- og fagmaður og sú sem byggir
á brjóstvitinu. Að baki kann og að búa kynslóða- og kynjamunur.
Bæði skaddast þau í glímunni. Hjörtur niðurlægir sig, kirkju sína og trú
hennar ekki síður en trú Ölmu þegar hann afneitar þessu öllu frammi fyrir
fermingarbörnunum og missir þar með (kenni)vald sitt – og gerir sér það
ljóst. Þetta gerist þegar Alma stendur föst á því – þó ekki meira en að „halda“
– að Jesús hafi bara sagt það sem hann meinti en Hjörtur skýtur föstu skoti:
Ég veit að þú heldur það, enda ertu margsinnis búin að koma þeirri skoðun þinni
á framfæri. En nú skal ég segja þér eitt sem flestir gera sér grein fyrir þótt þeir
hafi ekki endilega hátt um það: Það kemur engum öðrum við hvaða hugarleikfimi
maður notar til að halda sálarþrekinu eða hvernig maður persónugerir viss öfl í
sálarlífinu, hvort maður lætur sér nægja að trúa því að lífið hafi táknræna andlega
merkingu eða þykist sannfærður um að Guð og Jesús séu sveimandi um allt í hvítum
kuflum. Það er einkamál. (47)
Túlkun sína á leyndardómi trúarinnar sækir Hjörtur þannig augljóslega til
sálgreiningar. Guðsmynd hans er fyrst og fremst persónugerving á duldum
öflum sálarlífsins sem of þungbært er að takast á við öðruvísi en í mynd
persónugerðra, ytri fyrirbæra, það er í mynd Guðs eða Guðssonar. Með
orðum sínum berháttar hann bæði sig og Ölmu frammi fyrir öllum börn-
unum: Hver eru þau öfl sem bærast í sálardjúpi hennar en ekki hinna og
kalla á svo ýkta persónugervingu? Og hver og hvernig er hans guð?
Á myrkri nóttu horfist Hjörtur þó í augu við orð sín og gjörðir og játar
fyrir „skriftaföður“ sínum á kránni: