Tímarit Máls og menningar - 01.09.2015, Side 88

88 TMM 2015 · 3
B ó k m e n n t a h á t í ð
Börnin sem alast upp við Netið eru afkvæmi hnattvæðingarinnar og sjálfs-
mynd þeirra er miklu laustengdari eigin upprunamenningu, jafnvel þótt
uppeldi og skólakerfi eigi stóran þátt í að móta þau innan þess þjóðernislega
ramma einmenningar sem þróaðist á nítjándu öld og náði hápunkti sínum
á þeirri tuttugustu. Menningarneysla þeirra í kvikmyndum, sjónvarpi og
tölvum veldur því að þau mótast við allt aðrar fyrirmyndir og hugmyndir en
við sem náð höfum miðjum aldri og fengum erlend áhrif síuð að miklu leyti í
gegnum þýðingar og aðlaganir erlendra menningaráhrifa. Að sumu leyti eru
þau líka eins og innflytjendur sem hafa lagað sig að menningu nýja landsins
en geyma innra með sér einhvern kjarna úr hinu gamla.
Homi Bhabha hefur fjallað um stöðu innflytjandans í bók sinn The
Location of Culture og ber hana saman við þýðingu; dæmið sem hann tekur
úr Söngvum Satans eftir Salman Rushdie speglar hann m.a. í hugleiðingum
Walters Benjamins í ritgerðinni frægu „Die Aufgabe des Übersetzers“ eða
„Verkefni þýðandans“ eins og hún heitir í íslenskri þýðingu.9 Bhabha segir
að hin þversagnarkennda „mæratilvist (e. liminality) innflytjandans [sé] ekki
síður umskipta- en þýðingafyrirbæri; í því felst engin niðurstaða vegna þess
að bæði eru sameinuð í eftirlífi (e. survival) innflytjenda.“10 Þennan skort á
niðurstöðu (e. irresolution) finnur Bhabha í ofangreindri grein Benjamins
um þýðingar þar sem hann fjallar um óþýðanleika eða þann þátt viðnáms „í
ummyndunarferlinu sem er ‚eðliskjarn[i] [þess] sem ekki verður þýtt.‘“11 Það
verður alltaf eitthvað af frumtextanum eftir í þýðingunni sem ekki er hægt
að breyta og sama má segja um tilvist innflytjandans, óháð því hversu vel
hann eða hún hefur aðlagast nýju landi og nýjum siðum.
Málið er enn flóknara þegar innflytjandinn snýr aftur eins og lýst er í
Everyday is for the Thief, því þá hefur orðið til í raun tvöfaldur „eðliskjarni“:
í fyrsta lagi sá sem á sér rætur í nígerískri fortíð sögumannsins og í öðru lagi
sá sem hann rótfesti í sjálfi sínu í nýja heimalandinu. Þess vegna eru við-
brögð hans svo sterk þegar hann kemur til Nígeríu aftur eftir 15 ára fjarveru.
***
Í Open City kynnumst við, eins og áður sagði, geðlækninum Juliusi (sem
einnig heitir Olatubosun á Yorubamáli) þar sem hann flandrar fyrst um
götur New York borgar og veltir fyrir sér lífinu og tilverunni; þetta er vel
menntaður maður og lesinn, hann hefur á takteinum ýmis þekkt nöfn skálda
og heimspekinga sem hann er þó ekkert að velta sér upp úr, hann er mikill
aðdáandi klassískrar tónlistar, einkum þó Mahlers, hann er einhvern veginn
afkvæmi evrópskrar hámenningar sem getur þó sett sig í spor „bræðra“
sinna í Harlem og raunar margra annarra. Um leið er hann einhvern veginn
fjarlægur í frásögninni, hann er áhorfandi sem greinir fólk og umhverfi
með sjónlýsingu sinni. Þráður sögunnar er samt sem áður margþættur