Tímarit Máls og menningar - 01.09.2015, Page 111

„ H a g i ð y ð u r a ð h æ t t i f ö r u m a n n a“
TMM 2015 · 3 111
stæður sem blasa við: listina sem kallar á orð, tjáningu og þögn sem helgast
af því að fegurð myndanna er í hrópandi andstöðu við illsku heimsins þar
sem ekkert er sem sýnist undir gervitungli. Málið dugar ekki í þetta sinn en
upphafningin, sem er allt að því biblíuleg, greinir frá því að fegurðin muni
duga, aftur og aftur, bæði Thor og gömlu konunni sem eitt andartak fær
koss úr eilífðinni á andlitið í formi sólarljóss úr fjarska. Hinu messíanska
augnabliki er enn á ný slegið á frest en vitneskjan um það, og anganin af því,
sættir og jafnar hrikalegar andstæður í heiminum. Þetta skynja bæði Thor
og svartklædda konan: „Það er ekkert sem ekki er til.“ Og nú rifjast upp að
Benjamin hefur gengið svo langt að segja að ekkert sé, sem ekki eigi með
einhverjum hætti hlut í málinu, því „að öllum er það eðlislægt að tjá hvað
inni fyrir býr.“33
Thor er að greina söguna þegar hann lætur þess getið að sú myndlist
sem hann sá áður en hann kom í Rembrandt-salinn hafi einungis verið
undirbúningur fyrir að meðtaka snilld meistarans. Viljandi aftignar hann
málarann með því að kalla hann „tréklossakall með ghettotúrban“ – allt er
það liður í hátigninni sem koma skal. Þess vegna er líka konan gömul, svart-
klædd og sitjandi – þannig öðlast hún fortíð sem verður að vera til staðar, því
að „[f]ortíðin ber með sér leynilegt teikn sem leiðir hana á vit endurlausnar
sinnar.“34 Guðleg skilaboð liggja í sögunni, fortíðinni. Óskir þeirra sem þá
voru, námu þau skilaboð úr fortíð sinni og sendu til krýningar til vorra tíma,
allra tíma. Þannig hefur „nú-tíminn“ að geyma eftirmyndir hins messíanska
tíma, samþjappaðar.35
Á hverri stund er okkur gefinn „veikur messíanískur máttur sem fortíðin
á kröfu til“36 segir Walter Benjamin. Hann á hér við það hlutverk okkar
að uppfylla ritningar sögunnar því okkar var „vænst á jörðinni“. Mann-
kynssagan verður að skoðast í samræðu – ekki með línulegri skimun eða
upptalningu. Andartakið sem við lifum er birtingarmynd þrár eða óskar úr
fortíðinni – þá birtingarmynd þarf að ræða og sá sem ræðir verður að gera
sér grein fyrir því í hvaða stöðu hann er.
Við lifum á plötuskilum sem núast endalaust og á þeim núningsfleti
verður sagan til með vísun til framtíðar, í samtali við hið óorðna, í eftir-
væntingu, í þrá, í von. Í tímans rás munu svo þessi „samtöl“ okkar eða
von um að hugsanir okkar eigi sér framtíðarlíf verða tekin til umfjöllunar
af einhverjum sem þá uppfyllir í andrá eða leiftri eitthvað sem svo enn og
aftur er kastað til enn nýrrar framtíðar. Í þeim skilningi býr ekki einungis
messíanskur máttur með hverjum og einum sem fyllir kynslóð, heldur er
einnig vænst þess Messíasar sem þarf að koma til svo uppfylling megi verða.
Þannig er Messías í væntingunni, í orðinu eða hugmyndinni, en um leið lifir
vissan um hann sem guðlega persónu er muni koma.
Endurlausnin er andartakið þegar uppljómunin verður, þá verður allt
skiljanlegt og tilgangur alls verður ljós.37 Hér er greinilega á ferðinni hin
gyðinglega hugmynd um að við verðum sífellt að endurnýja vonina um þann