Tímarit Máls og menningar - 01.09.2017, Page 60

60 TMM 2017 · 3
B ó k m e n n t a h á t í ð
Næstum fullorðin. Þar rekur Santiago sögu sína í nýja landinu: hún segir frá
skólagöngu, tíðum flutningum, viðbrögðum sínum við framandi veruleika
stórborgarinnar sem er í algerri andstöðu við sveitalífið í heimalandinu.
Allt er nýtt og framandi: tungumálið, umhverfið, menningin. Hún verður
fyrir ýmsu mótlæti, ekki síst af fordómum, hvort sem um er að ræða kyn-
þátta- eða menningarbundna, og þetta þarf unglingsstúlkan að takast á við
og reyna að skilja. Smám saman stækkar fjölskyldan, fjögur systkini bætast
við og móðirin virðist eflast með hverju barninu þrátt fyrir áföll og erfiðleika.
Hún reynir að framfleyta fjölskyldunni á eigin spýtur, ýmist vinnur hún við
saumaskap eða er á bótum.
Grundvallarstef þessara bóka er leitin að sjálfsvitund. Það má sjá á því
hvernig höfundur horfir til baka til heimalandsins þegar hún reynir að gera
upp við sig hver hún er í nýja landinu. Stúlkan eflist á því að takast á við
stöðuga niðurlægingu sem hún verður fyrir vegna uppruna síns og með-
vitundin vaknar. Hún saknar gamla landsins sem hún var rifin frá að sér
forspurðri, vill halda í lífsmáta þess og tungumál, en jafnframt hrífst hún af
mörgu í nýja landinu, þyrstir í menntun, vill læra ensku, og finna sér stað í
„framtíðarlandinu“. Sjálfsmyndin á í stöðugum innri átökum. Hver er hún,
hver vill hún vera? Helst vill hún tilheyra tveimur löndum, tungumálum og
menningarheimum. Í öllu þessu ferli má skynja leit höfundar að púertóríkan-
anum í sjálfri sér sem er grundvöllur þess að geta skilið sjálfa sig í Bandaríkj-
unum og skapað sér rúm þar. Og það tekst henni að lokum með mikilli reisn.
Eins og Santiago hefur oft orðað í viðtölum langaði hana að vita meira um
sögu Púertó Ríkó og forfeður sína og þar með skilja betur eigið „sjálf“ og
menningararf. Hverjir af ætt föður hennar komu til dæmis frá Afríku? Hún
lagðist yfir sögu Púertó Ríkó, rýndi í gömul skjöl og útkoman var skáldsagan
Conquistadora. Í því verki fjallar Santiago um óhefðbundna unga konu af
aðalsættum sem á sér þann draum að setjast að í Púertó Ríkó. Það tekst
henni og hún verður yfirmaður plantekru. Sögusviðið er Púertó Ríkó á19.
öld þegar eyjan er enn undir spænskri krúnu. Höfundur segir frá sambandi
nýlendu og nýlenduherra, en fer einnig langt aftur í tímann, til hernáms
eyjarinnar og minnist á þá illu meðferð sem innfæddir fá. Hún rekur sögu
nýlendunnar og fléttar inn í viðfangsefnið frásögnina um þræla og þrælahald
og uppreisnir þeirra, lýsingum á vinnslu sykurreyrs, fellibyljum sem tíðum
eyddu byggðum, kólerufaraldri, sambúð ólíkra kynþátta og stétta, en ekki
síst er hér sögð sagan af óvenjulegri og óhefðbundinni konu á 19. öld, ástum
hennar og örlögum.
Innflytjendabókmenntir? Þjóð á faraldsfæti
Oftast eru ritverk Santiago sett undir hatt innflytjendabókmennta í Banda-
ríkjunum og höfundur flokkaður með rithöfundum á borð við Juliu Álvarez,
Cristinu García, Oscar Hijuelos og Junot Díaz, sem allir skrifa um reynslu