Tímarit Máls og menningar - 01.09.2017, Page 74

74 TMM 2017 · 3
B ó k m e n n t a h á t í ð
lestur bókarinnar spurningar um hver sé sannleikurinn um líf hverrar
manneskju og hvort einhver eigi rétt á að skilgreina og túlka þann mögulega
sannleik.
Frá 2006 hefur Jonas Hassen Khemiri skrifað sex leikrit sem hafa verið
sviðsett víða um heim. Fyrsta leikritið Invasion! var fyrst sett upp í Borgar-
leikhúsi Stokkhólms og sló síðan rækilega í gegn víða, meðal annars í Banda-
ríkjunum. Leikrit Khemiris hafa þjóðfélagslega skírskotun, þau eru sprottin
úr samtímanum. Verk hans minna á kórverk, þar kallast ólíkar raddir á, og
húmor höfundarins nýtur sín mjög vel á leiksviðinu. Hann stillir upp mót-
sögnum og spyr ágengra spurninga, eins og þeir sem sáu leikritið ≈ [um það
bil], sem sýnt var í Þjóðleikhúsinu fyrir ekki svo löngu í þýðingu Eiríks Arnar
Norðdahl, kannast við. Leikritið fjallar um nokkrar manneskjur sem eru,
eins og við öll, rækilega flæktar í net hagkerfisins og markaðslögmálanna.
Peningar leika stærstu rulluna og vöngum er velt yfir til hvers menn vinna og
hvað þeir fá fyrir vinnu sína. Ein persóna vill komast út úr hagkerfinu, önnur
vill rústa því, sú þriðja er að leita sér að vinnu og persónurnar fjárfesta í öllu
mögulegu, allt frá furuhnetum til hugsjóna. Í verkinu er stöðugt talað beint
við áhorfandann og leitast er við að veita leikhúsgestunum, sem fjárfest hafa
í menningarupplifun, sem mest fyrir andvirði hvers miða, stóra spurningin
er hvað þurfi til þess að sýningin sé nógu skemmtileg til að standa undir
kostnaðinum við leikhúsferðina.
Jonas Hassen Khemiri hefur tekið virkan þátt í samfélagsumræðunni í Sví-
þjóð. Þekktast slíkra útspila er opið bréf sem hann birti í dagblaðinu Dagens
Nyheter árið 2013 með yfirskriftinni „Bästa Beatrice Ask“. Bréfið er skrifað
til þáverandi dómsmálaráðherra og þar rekur Khemiri persónulega reynslu
sína af fordómum og tortryggni sem hann hefur mætt vegna litarháttar síns.
Kveikjan að bréfinu var umdeilt átak sænsku lögreglunnar og útlendinga-
stofnunar gegn pappírslausum innflytjendum. Greinin sló öll met í lestri á vef
Dagens Nyheter og fékk meiri útbreiðslu á Twitter en nokkur dæmi eru um.
Síðast þegar ég vissi var þessi texti Khemiris sá texti á sænsku sem næstmest
hefur verið deilt á internetinu og þýðing á opna bréfinu til Beatrice Ask birtist
einnig í New York Times.
Eftir að hafa einbeitt sér að leikritaskrifum í nokkur ár sendi Jonas Hassen
Khemiri frá sér skáldsöguna Allt jag inte minns árið 2015, hún kom út hjá
Bjarti á þessu ári með titilinn Allt sem ég man ekki. Aðalpersónan er ungur
maður, Samúel, sem dó í árekstri, en óvíst er hvort um er að ræða slys eða
hvort hann hefur fyrirfarið sér. Rithöfundur nokkur hefst handa við að reyna
að finna út hvað gerðist síðasta daginn í lífi Samúels og hefur samband við
samferðamenn hans og ættingja. Þeir eru misfúsir til að rifja upp kynni sín
af Samúel og segja ólíkar sögur og gefa ólíka mynd af látnu aðalpersónunni.
Vinirnir baktala líka hver annan, þeir ýkja mikilvægi sitt eða draga úr og
eitthvað af sögunum virðist uppspuni, en smám saman púslast saman fyrir
lesandanum mynd af manninum Samúel og því sem hefur gerst í lífi hans.