Tímarit Máls og menningar - 01.09.2017, Síða 75

Í v e r ö l d þa r s e m a l l t e r á f l o t i
TMM 2017 · 3 75
Í bakgrunni, eða kannski í forgrunni, er Stokkhólmur samtímans, lífleg en
stéttskipt borg þar sem víða er fagurt mannlíf en undir niðri kraumar mis-
rétti og kynþáttahatur. Allt sem ég man ekki er margradda, djarflega skrifuð
og grípandi örlagasaga og hún hlaut virtustu bókmenntaverðlaun Svíþjóðar,
Augustpriset, árið 2015.
Fyrir skömmu var Jonas Hassen Khemiri tilnefndur til Stregaverðlaunanna
(Premio Strega), sem teljast til virtustu bókmenntaverðlauna Ítalíu og stofnuð
voru árið 1947. Þau hafa meðal annars verið veitt Elsu Morante, Primo Levi
og Umberto Eco. Frá 1986 hafa Stregaverðlaunin einnig verið veitt í flokki
þýddra bókmennta og í þeim flokki var Allt sem ég man ekki tilnefnd. Bókin
hlaut ekki verðlaunin en í tilefni af tilnefningunni skrifaði Khemiri texta
sem birtist í nokkrum af dagblöðum heimsins þann 5. júlí síðastliðinn, m.a.
La Republicca, Libération og í menningarkálfi Dagens Nyheter. Yfirskrift
greinarinnar er „Minn fyrsti lesandi“ og hún fjallar um lestur, ritstörf, tregðu
höfundarins til að tala um að hann sé að skrifa og óttann við að láta lesa
yfir handrit. Ég læt nokkur þýdd orð úr greininni verða lokaorð þessarar
umfjöllunar:
Núna, þegar ég nálgast fertugt, grunar mig að mikilvægasta ástæða þess að ég sagði
fólki ekki að ég væri að skrifa, hafi verið óttinn við hvaða áhrif augnagotur sam-
borgaranna hefðu á samband mitt við orðin. Þegar ég skrifaði hafði enginn auga
með mér. Engin eyru heyrðu að ég bar nafn rithöfundar rangt fram því ég hafði bara
séð það á prenti. Engir munnar blöðruðu um að mér myndi mistakast. Engir hausar
hugsuðu um að það sem ég væri að gera væri bara tilgerð. Engir vísifingur á lofti. Eða.
Við nánari umhugsun var þetta allt þarna. Bæði í skrifunum og hinum svokallaða
raunveruleika. En þegar ég skrifaði gat ég haft áhrif. Hér var frelsi sem lífið bauð ekki
upp á.
Þegar skriftirnar gengu upp breyttist ég í orð. Líkaminn varð að texta, upplifanirnar
vörðu að eilífu og tómleikinn sem ég fann fyrir vegna þess að lífið var bara lífið, eilífur
þriðjudagur með rigningarsudda, hraðbankaröðum, lafandi heyrnartólum og lestarferð-
um sem féllu niður, breyttist í svimandi tilfinningu fyrir því að hafa einhverja merkingu,
vera ekki bara dauðvona yfirborð.
Þetta var töfrum líkast. Og það klikkaða var að textinn var alltaf þarna. Hann sveik
ekki. Vinir fluttu til útlanda, fjölskyldumeðlimir fóru, ættingjar dóu. En textinn var
áfram á sínum stað. Hann hafði ekkert annað hlutverk. Hann afsakaði sig aldrei af
pólitískum ástæðum, vegna peninga eða veikinda. Og í hvert skipti sem einhver hvarf
gat ég notað minningar mínar og skrifað viðkomandi til baka. Orðin veittu mér stöðug-
leikatilfinningu í veröld þar sem allt var á floti.