Tímarit Máls og menningar - 01.09.2017, Page 106

U m s a g n i r u m b æ k u r
106 TMM 2017 · 3
hennar. Hann er því gersamlega undr-
andi að komast að því að hún er ekki
eins ósveigjanleg og hann hafði alltaf
haldið.
Bakgrunnur sögu Regínu er útland
þar sem ríkja ströng siðferðisviðmið og
þeim sem þekkja verk Álfrúnar verður
fyrst fyrir að hugsa um Spán á tímum
einræðisherrans Franco sem stjórnaði
meðal annars í krafti kirkjunnar banni
við sambúð í synd. Regína kynnist Rík-
harði og er orðin ástfangin af honum
áður en hún uppgötvar að hann er gift-
ur. Hann lofar að skiljast við konu sína
en það er hægara sagt en gert og enn
kemur samskiptaleysið og þekkingar-
leysið til sögunnar, því hún skilur ekki
ástæður hans – eða vill ekki skilja þær.
Því fer svo að hún yfirgefur hann með
son þeirra og fer aftur í móðurhús. Hún
hefur því verið ‚svikin‘ af tveimur
mönnum, enda gerist hún drykkfelld
mjög og við það elst Magni upp, að
þurfa að fást við drukkna móður sína
sem er greinilega einnig veil á geði.
Magni segir:
Ég lifði í þeirri trú að móðir mín gerði
eins og annað ráðleysisfólk, hallaði sér að
flöskunni til að sprengja af sér bönd sem
héldu henni niðri. Það losnaði um eitt-
hvað sem fékk útrás. Eftir það gat hreins-
unarstarf hafist. Þetta var vítahringur.
Enginn getur búið við það til lengdar að
endalaust sé verið að rífa niður og byggja
upp. Flaskan var í sjálfu sér ekki söku-
dólgurinn, hún var aðeins birtingarmynd
ólgu og kvíða. Þetta vissi Sólborg. Eina
leiðin, í hennar huga, til að forðast allt
slíkt var að standa við stýrishjólið og
stjórna. Það var ekki að ástæðulausu að
Sólborg setti skylduna ofar öllu, þrúgandi
og lamandi skyldu sem krafðist alls en
gaf lítið á móti. Meira að segja Arndís var
ekki laus við þá trú: skylduna við sjálfa
sig og aðra sem stóðu henni nær eða fjær.
Samt gaf hún sig aldrei meira að öðrum
en henni fannst við hæfi. (117)
Þarna teiknast upp mynd af ólíkum
leiðum til að takast á við lífið, eldri kon-
urnar tvær leggja sig fram um að stjórna
og taka skyldur sínar (og annarra) alvar-
lega, meðan karlmennirnir og Regína
hafa meiri tilhneigingu til að láta sig
reka áfram eftir stefnum og straumum.
Það kemur Magna svo mjög mikið á
óvart að uppgötva seinna meir að móðir
hans var virtur þýðandi og þannig bygg-
ist áfram upp mynd af því hvernig
minningar – og gleymska – afbaka lífið
og skapa sinn eigin skáldskap.
Þessi vítahringur erfiðra samskipta er
rofinn með sambandi Magna og Bettýj-
ar, en lýsingin á þeirra hjónabandi er
mjög góð, þrátt fyrir að samskiptin séu
stundum upp og ofan, ekki síst vegna
átakafælni Magna. Ýmislegt úr fyrri
samböndum og samskiptum gengur
aftur, en þó á þann hátt að allt gengur
upp og því má hugsa sér að fórnir fyrri
kynslóða hafi borið árangur.
Segja má að þessi sátt eigi sér eins-
konar upphaf með óvæntu ferðalagi
Regínu – sem heldur áfram að vera
hvatvís allt fram á elliár – en sú ferð er
einn af meginþráðum verksins. Hún
ákveður að aka út á land, án markmiðs
eða mikils undirbúnings og eftir nokkra
hrakninga og miklar upprifjanir, endar
hún á heimaslóðum móður sinnar og
hittir bróður hennar og mágkonu sem
Arndís hafði slitið öll samskipti við.
Magni kemur svo að sækja hana og
kynnist ættingjum sínum og fer vel á
með þeim. Annar meginþráður er heim-
sókn Arndísar til Regínu, sem endar
með ósköpum, en þar rifjar Arndís
einnig upp samband sitt við Guðgeir.
Saga Arndísar endar líka með einskonar
sátt, en á dauðastundinni rifjast upp
fyrir henni ástin til eiginmannsins.
Þriðja sagan er svo saga Guðgeirs, frá
æsku til þess að hann kveður dóttur sína
áður en hann fyrirfer sér. Sú saga felur