Tímarit Máls og menningar - 01.09.2017, Síða 107

U m s a g n i r u m b æ k u r
TMM 2017 · 3 107
að nokkru leyti í sér sátt, eins og þegar
hann uppgötvar nýja hlið á móður sinni
– og kallar hana ‚mömmu‘ ómeðvitað,
þó vissulega valdi val hans mikilli
óhamingju kvennanna í lífi hans.
Fjórði meginþráðurinn er svo eins og
áður segir, saga Magna. Álfrún fléttar
þessar fjórar raddir saman af fádæma
fimi, sagan er óaðfinnanlega upp byggð
og þunginn eykst eftir því sem á líður,
jafnframt því sem vonin um lausn og
sátt verður greinilegri. Frásagnirnar
flakka fram og til baka í tíma og rúmi,
bæði vegna persónanna sem tala en
einnig innan hvers kafla, því þeir byggj-
ast oftar en ekki á samblandi minninga
og nútíðar. Í hugleiðingum sínum um
eðli skáldskaparins og átökin við hina
‚óskálduðu skáldsögu‘ sem vitnað var til
hér í upphafi segir hann að sannleikur
skáldsögu felist í því „að heimur sög-
unnar, lokaður heimur hverrar sögu
fyrir sig, sé sennilegur. Sannleikur í
skáldsögu er fyrst og fremst af sam-
mannlegum toga, og hans leitar lesand-
inn í þeim skáldverkum sem hann les.
Með því tekur hann þátt í að skapa þau
[…]. Svigrúm til að skapa er mikilvægur
þáttur fyrir lesanda skáldsagna“ (200).
Það er einmitt þetta sem Álfrúnu lætur
svo vel, að gefa lesandanum færi á að
draga sínar eigin ályktanir og velta fyrir
sér persónunum, ástæðum og afleiðing-
um gjörða, samskiptum – og samskipta-
leysi, tilfinningum, minningum og
gleymsku.
Þorleifur Hauksson
Andartök: ígildi
heims sem var heill
Þorsteinn frá Hamri: Núna, Mál og
menning 2016
Núna er 21. ljóðabók Þorsteins frá
Hamri á rúmrar hálfrar aldar skáldferli.
Þó að allar þær bækur beri greinileg
höfundareinkenni og myndi ákveðna
samfellu hefur hver og ein eitthvað nýtt
og ferskt fram að færa, og þessi er engin
undantekning. Í einkunnarorðum bók-
arinnar fjallar skáldið um „sum“ ljóðin
af hógværð og ákveðinni angurværð
vegna þess hve lítið andsvar þau hafi
vakið. Eða sá er minn skilningur. Þetta
minnir á undurfagurt ljóð í áttundu
ljóðabók Þorsteins, Spjótalögum á speg-
il, sem heitir Saknaðarstef um læk og er
reyndar margrætt eins og flest önnur
kvæði hans.
Ljóðið sem ég staldra fyrst við heitir
Útlegð og fjallar um orð sem skáldið
hefur strikað út, en saknar, því að þar
var „letrað / nákvæmlega það / sem ég
nú vildi þyrmt hafa“. Þessi útlægu orð
hafa síðan lifað einhvers konar eigin lífi,
persónugerð eins og margir félagar
þeirra úr fyrri bókum Þorsteins, lent á
vergang, kannski guðað einhvers staðar
á glugga. En í lokaorðum ljóðsins kemur
fram til hvers er ætlast af þeim, hvers
þau geta verið megnug. Þau kviknuðu til
lífs í svartasta skammdeginu, „leyndasta
kima / hinnar yfirskyggðu árstíðar“, en
alltaf var von til að þau fyndu sér stað í
vorinu góða
sem á það til að opinbera
iljastað
margra hinna óvart erindisbæru skrefa.