Gripla - 2019, Side 53

53
undursamlega land, þar sem sléttlendi er mikið, sólskin stöðugt og logn
í lofti. Þar sjá þeir turn hanga í loftinu á engum stólpum, komast upp í
hann um stiga og finna þar fyrir fagurlega búið veisluborð með alls konar
krásum og víni. Þeir lofa og prísa Guð, sem hefur látið þá finna þetta land.
Að máltíð lokinni ganga þeir til svefns, og í draumi vitrast Eiríki engill
Guðs, sem kveðst vera einn af þeim, er varðveita Paradísarhlið, og vera
settur af Guði sem varðhaldsengill Eiríks. Segir engillinn meðal annars, að
sá staður, er hann sjái hér, sé sem eyðimörk til að jafna við Paradisum, sem
sé skammt frá, og þaðan falli áin, en þangað skuli engir lífs koma, heldur
byggi þar andir réttlátra manna. Staðurinn hér heiti „jǫrð lifandi manna. En
áðr þú komt hingat, bauð guð oss at vakta þenna stað og sýna þér jǫrð lif-
andi manna með nǫkkurri mynd ok gøra þér veizlu ok launa þér erfiði þitt“
– þannig samkvæmt A-gerð.16 í C-gerð, sem mun geyma texta sögunnar
í upphaflegastri mynd, sýnist þeim Eiríki staðurinn, sem þeir koma til,
sömuleiðis vera hinn fegursti, en engillinn segir, að hann sé „sem eyðimǫrk
at virða við Paradisum þá, er byggð hinna fyrstu manna var ok nú byggja
andir yfirfeðra ok spámanna, en sá staðr er skammt héðan, er áin fellur úr.
En áðr þú kæmir hingat, bauð Guð oss at vekja þenna stað til at sýna þér
jǫrð lifandi manna með nǫkkurri mynd ok líking“ o.s.frv. – svipað í B- 0g
D-gerðum.17 Þeir Eiríkr komast samkvæmt B-, C- og D-gerðum því ekki
til hinnar jarðnesku Paradísar, sem er hið sama og „jǫrð lifandi manna“ og
aldingarðurinn Eden, heldur ná þeir til unaðsstaðar þar í grenndinni, sem
Guð hefur látið gera í líkingu „jarðar lifandi manna“ til að launa Eiríki erfiði
sitt. Engillinn býður Eiríki að vera þar áfram, en hann kýs að hverfa aftur
til Noregs til að útbreiða kristna trú. Eiríkr vaknar, kemst á sjö vetrum
heim, en að tíu vetrum liðnum eftir heimkomuna er hann hrifinn brott
undir morgunbænum af engli Guðs og finnst ekki síðan.
Fyrir meira en áttatíu árum benti Margaret Schlauch á, að guðfræðilega
efnið í Eiríks sǫgu víðfǫrla hefði verið sótt í Elucidarius eftir Honorius
Augustodunensis (um 1080–um 1150), en hún lét það óútkljáð, hvort höf-
undurinn hefði notað latneskan texta eða vesturnorrænu þýðinguna frá
því fyrir 1200. Ennfremur benti hún á, að landfræðilega og kosmógrafíska
efnið í uppfræðslukafla sögunnar væri runnið úr De imagine mundi eftir
16 Eiríks saga víðfǫrla, 92, A-gerð, stafsetn. samræmd hér.
17 Sama rit, 91–93, stafsetn. C-gerðar samræmd hér.
E i r í k s s a g a v í ð f ǫ r l a Í MIÐaLDaHanDrItuM