Gripla - 2019, Blaðsíða 191
191
Hið yfirnáttúrulega, fjarlæga og löngu liðna fær nýtt gildi, eins og til dæmis
kveðskapur Ossians sem minnst var á hér framar en söguhyggja rómantík-
urinnar er víða til umræðu.15 Skáldsagan sprettur sömuleiðis fram sem
bókmenntaform á nítjándu öld, túlkar liðna tíma og rennir stoðum undir
nýja sjálfsmynd.16 Rithöfundar urðu frægir af sögum sem byggðu á fortíð
og þjóðernishugmyndum, til dæmis mætti hér nefna Sir Walter Scott sem
hefur orðið viðfangsefni margra fræðimanna. í því menningarumróti sem
ríkti um miðbik 19. aldar horfðu menn til fortíðar í leit að fordæmum og
fyrirmyndum nýrra samfélagsforma og gilda.
Stuttar sögur úr miðaldabókmenntum höfðu áður komið út í Kaup-
mannahöfn17 í þrem bindum á dönsku. Müller, ritstjóri þessara verka, var
áður kennari Árna Helgasonar sem síðar varð kennari gríms thomsen svo
líklegt er að hann hafi ungur þekkt útgáfur Müllers. í vali sínu á sögum
leitast Müller við að sýna ágæti forfeðranna almennt en í bókum Gríms er
önnur og þematískari hugsun.
Udvalgte Sagastykker I og II
í fyrra bindi Udvalgte Sagastykker (1846) eru tuttugu sögubrot af forn-
mönnum. útgefandi þess bindis var félagsskapur sem hét „Selskabet for
trykkefrihedens rette brug“, tengdist frjálslyndisstefnu og skandinavisma
og til hans töldust um það bil 4000 manns.18 „Félag þeirra sem vildu nota
prentfrelsið á réttan hátt“ var stofnað 1835 en leið undir lok 1848 tveimur
árum eftir útgáfuna á fyrra bindi Udvalgte Sagastykker, enda fengu Danir
prentfrelsi með stjórnarskránni 1849. útgefendur Dansk Folkeblad stóðu
á bak við þetta félag.
15 Sveinn Yngvi Egilsson, „‚Óðinn sé með yður‘: fjölnismenn og fornöldin,“ Guðamjöður og
arnarleir. Safn ritgerða um eddulist, ritstj. Sverrir Tómasson (Reykjavík: Háskólaútgáfan
1996), 261–294; Arfur og umbylting. Rannsókn á íslenskri rómantík (Reykjavík: Hið íslenska
bókmenntafélag, ReykjavíkurAkademían, 1999).
16 Charles Taylor, Sources of the Self. The Making of the Modern Identity (Cambridge:
Cambridge University Press, 1989), 286 og áfram.
17 Peter Erasmus Müller, Sagabibliotek med Anmærkninger og Indledende Afhandlinger (Kaup-
mannahöfn: Dorothea fal. Schultz, 1817–1820).
18 Sigurd Nielsen, „Selskabet for Trykkefrihedens rette Brug,“ Historiske Meddelelser om
Køben havn IV, (Kaupmannahöfn: Selskabet for Københavns historie, 1954–1957), 225–
364.
HETJUR OG HUGMYNDIR