Gripla - 2019, Blaðsíða 195

195
Seinna verður aftur vikið að sögubroti um Pálna-Tóka.24 Þar er boð-
skapurinn sá að heimskir og svikulir konungar eigi að víkja en hraustir og
vel stæðir einstaklingar að fá aukin völd og virðingu.
Þættir af konungum og hirðmönnum þeirra hafa að líkindum verið
túlkaðir á annan hátt í upphaflegra umhverfi.25 í bók sinni Íslendingaþættir.
Saga hugmyndar víkur Ármann Jakobsson að nokkrum þekktum þáttum
og ræðir inntak þeirra. Þar á meðal er Íslendings þáttur sögufróða, en sú
frásögn er einmitt fremst í Sögubrotum gríms frá 1846. Ármann spyr hvaða
erindi þessi þáttur gæti átt í Morkinskinnu og kemst að þeirri niðurstöðu
að erindi hans þar sé að varpa ljósi á persónuleika Haralds harðráða sem
í Morkinskinnu telst vera velunnari kveðskapar og sagnaskemmtunar og
sérstakur vinur íslendinga.26 Hinn sögufróði íslendingur sem segir frá
vísar einnig í Halldór Snorrason, hirðmann Haralds og félaga í herferðum
og segist hafa lært söguna af honum heima á Íslandi. Ármann bendir
réttilega á að sú tilvísun væri óskiljanleg ef þátturinn er lesinn sem smásaga
en ekki í samhengi Morkinskinnu.
í sýnisbók Gríms birtist þátturinn um sögufróða íslendinginn hins vegar
einmitt sem smásaga og heitir nú „Sagafortælleren“ eða „Sagnamaðurinn“.27
Hliðartextinn segir okkur að Haraldur konungur hafi verið herforingi og
ævintýramaður, hraustur og vopndjarfur en líka ágjarn og undirförull.
Allt eru þetta konunglegir eiginleikar en konungurinn gerir í frásögn
Gríms eiginlega ekkert nema draga sig í hlé og leyfa hinum sögufróða
íslendingi að spreyta sig og afla sér vinsælda. Hliðartextinn segir jafn-
ikke med glæde saa Jomsvikingernes mægtige fristat blomstre frem, dels fordi han jævnlig
blev ophidset mod Palnatoki af dennes farbroder og dödsfjende Fjölnir. Gravöllet efter
faderen, hvortil Palnatoki var indbudt, var ogsaa dennegang den snare, kong Svend lagde
Jomsvikingerne.“ Grímur Thomsen, Udvalgte Sagastykker I, 69.
24 Frá Pálna-Tóka er sagt í Jómsvíkinga sögu sem kom út í nýrri útgáfu Hins íslenska forn-
ritafélags 2018. Þorleifur Hauksson og Marteinn Helgi Sigurðsson gáfu út. Einnig er
ástæða til að minna á doktorsritgerð Þórdísar Eddu Jóhannesdóttur frá 2016: Jómsvíkinga
saga. Sérstaða, varðveisla og viðtökur.
25 Aðgengileg útgáfa af íslendingaþáttum er til dæmis í 3. bindi Íslendingasagna (Svart á
hvítu 1987, útgefendur Bragi Halldórsson, Jón Torfason, Sverrir Tómasson og Örnólfur
Thorsson). Við þetta mætti bæta að þau sögubrot Gríms sem tengjast ólafi helga Haralds-
syni og Haraldi harðráða Sigurðarsyni eru í ýmsum útgáfum af sögum þessara konunga og
þeir miðaldatextar sem minnst er á í greininni eru einnig í mörgum tilvikum aðgengilegir á
neti.
26 Ármann Jakobsson, Íslendingaþættir, 105.
27 Grímur Thomsen, Sagastykker I, 1–3.
HETJUR OG HUGMYNDIR