Gripla - 2019, Blaðsíða 127
127
Þarna virðist fólki ráðlagt að skrifa eða rista orð og bænir á einhvern
efnislegan hlut og bera í kirkju til þess að helga verndargripinn og auka mátt
hans. Slíkar ráðleggingar vekja til umhugsunar um tengsl hversdagslegs
bænalífs utan kirkju við guðsþjónustur og aðrar formlegar trúarathafnir.
Raunar býður handritið í heild sinni upp á slíkar vangaveltur og leiða má
líkur að því að það sýni okkur einmitt þessa tengingu, sýni hvernig tilteknir
þættir úr formlegu helgihaldi skila sér inn í og móta bænalíf og bjargráð
einstaklinga.
Hin formlegri hlið kemur skýrt fram á bl. 47–48 í handritinu þar
sem skipulega er minnt á hvaða bænir biðja skal við tilteknar aðstæður.
Morgunbænir eru til að mynda þessar: In nomine Patris (signing), Credo
(trúarjátning), Kyrie (miskunnarbæn), Pater noster (Faðir vor), og síðan
bænir úr niðurlagi Te Deum og úr saltaranum. Kvöldbænirnar eru: Miserere
mei, Deus (Sálm 50), Gloria, Kyrie, Pater noster, Ave (Ave Maria, líklega),
Deus propicius esto (Sálm 102), Domine Deus virtutum (Sálm 79), Domine,
exaudi orationem meam (Sálm 101). Allt eru þetta algengir textar úr lit-
úrgíunni, ýmist messum eða tíðagjörð, sem fólk hefur kunnað á latínu og
farið með heima hjá sér. í handritinu er líka leiðbeint um hvaða bæn á að
lesa „ langa friadag adur þu krypur til kross: Ecce lig⟨n⟩um crucis in quo
salus mundi pependit uenite adoremus“ (47v15–48r1) sem er einmitt and-
stef fyrir föstudaginn langa. Þegar gengið er í kirkjugarð þar sem gröftur
er skal lesa Requiem aeternam, sem hefur verið flestum mjög kunnugt sem
Introitus í sálumessum, og þá gengið er í kirkju Praesta Domine ut quisquis
sem var andstef við kvöldtíðir á kirkjudegi (vígsludegi kirkju).
Annars staðar í bókinni koma fyrir leiðbeiningar þar sem litúrgískir
textar eru viðhafðir í minna hefðbundnum aðstæðum:
Ef þú vilt að kálfar lifi, þá syng versið Tunc acceptabis yfir kálfunum
þrim sinnum [...] (32v9–11)56
Við blóðrás úr nösum syng þetta í hægra eyra á þeim er blæðir:
Sumax pax og þrjár pater noster og þessi orð: Sicut vere credimus et
Sancta Maria verum deum genuit, sic tua vera sanguine tuam racione in
nomine patri. (30r14–17)57
56 Sbr. Alfræði íslenzk III, 112. Textinn er skrifaður með villuletri.
57 Sbr. Alfræði íslenzk III, 109.
Dý rLIngar og DagLEgt BrauÐ Í LangaDaL