Gripla - 2019, Blaðsíða 115
115
sem næst fara í handritinu og hafa væntanlega þurft að fylgja textanum,
hafi maður viljað afrita hann á skinnblað sér til verndar:
Dominus jhesus christus mesias soter emanu[e]l sabahot . adonaij
unitas trini[tas] : sapientia uia uita : uirtus omnipotens homo usio
salvator caritas pro teruus19 creator : redemptor sine fine unigenitus
. fons spes salus sacerdos : ymas otheus origo manus splendor : lux
gracia flos mundus ymago : paracletus columba : corona propheta
humilitas fortissimus alltissimus : paciencia athanatos kirios jskiros
mediator azola : agios tetra gramaton caput alpha et oprimogenitus
: et nouissimus panton craton ysos agnus oues uitulos : serpens
ariens20 leo uermis : Wnus spiritus unus pater unus filius wnus
spiritus sanctus : eley eley lamazabatani . (33v4–18)
Trú á verndargildi sérstakra nafna nær aftur fyrir kristni en nöfn Guðs
urðu ríkur þáttur í bænum og særingum og oft dregin, ásamt krossi eða
krossum, á hluti eða verndargripi. Þessari trú á sérstakan kraft nafnsins
mátti finna grundvöll í ritningunni, svo sem í bréfi Páls til Filippímanna
þar sem segir: „Fyrir því hefur og Guð hátt upp hafið hann og gefið honum
nafnið, sem hverju nafni er æðra, til þess að fyrir nafni Jesú skuli hvert kné
beygja sig á himni, jörðu og undir jörðu“ (2.9–10). En það er greinilegt að
fólki hefur snemma fundist öruggara að nefna fleiri en eitt nafn; ýmsum
nöfnum Guðs var raðað saman í lista, gjarnan þannig að fjöldi þeirra næði
táknrænni tölu. Nöfn Guðs voru mjög oft 72, en þá tölu tóku kristnir í arf
frá Gyðingum. Meðal þeirra nafna Guðs sem voru höfð í mestum hávegum
eru umritanir úr hebresku og grísku: Adonai, Emmanuel og Messias úr
hebresku, Hagios, On, Sother og Theos úr grísku. Svo mikil helgi var á
nafninu JHWH (Jahve), hinu hebreska nafni Guðs Gamla testamentisins,
að það var álitið óímunnberanlegt en í staðinn vísað til þess með gríska orð-
inu Tetragrammaton, með skírskotun til bókstafanna fjögurra.21
19 Svo í hdr. en gæti verið afbökun á eternus, sbr. Nadia Carrisi, „I nomi di Cristo e di Maria
in un libro d’ore quattrocentesco di Varese,“ Aevum 80/2 (2006): 540.
20 Svo í hdr. Latínan er ónákvæm á köflum og hér ætti fremur að standa ‘ouis uitulus : serpens
aries’.
21 Skemer, Binding Words, 110–115; Peter Foote, „Nafn guðs hit hæsta,“ Aurvandilstá. Norse
Studies. The Viking collection 2 (Odense: Odense University Press 1984), 124–126.
Dý rLIngar og DagLEgt BrauÐ Í LangaDaL