Gripla - 2019, Blaðsíða 118
GRIPLA118
þeim tíma kirkjuársins.28 í sekvensíunni eru nöfn Guðs talin upp í tíu
línum sem upphafs- og lokalína mynda ramma um. Upptalningin hefst á
nöfnunum „Messias, soter, emanuel, sabaoth, adonai“, og henni lýkur á
„Athanatos, kyrios, theos pantocrator, Iesus“. Sá hluti rununnar í 461 sem
þessu samsvarar varðveitir ekki bragarháttinn; það eru í henni tilfærslur
og örlitlar úrfellingar en þó koma flest nöfnin fyrir í sömu röð og þau eru
í sekvensíunni. Þetta getur bent til áhrifa frá litúrgíunni, að hún hafi átt
þátt í að festa nöfnin í minni fólks og í tiltekinni röð. Það getur líka átt við
um síðari hluta rununnar því þau nöfn koma næstum öll fyrir í annarri
sekvensíu, Christe, Salvator, og í sömu röð.29
Lilli Gjerløw benti á að nöfn úr þessum sekvensíum er að finna á
blýkrossum sem fundust í Stafangursbiskupsdæmi og að Alma chorus
Domini er auk þess varðveitt í heild sinni á skinnblaði í Arendals Museum
sem er frá 15. öld, ef ekki eldra.30 Skinnblaðið hefur verið verndargripur
sem fólk hefur borið á sér en mjög lítið er um að slíkir gripir hafi varðveist;
eðli þeirra samkvæmt urðu þeir auðveldlega fyrir hnjaski eða týndust og
enn fremur var óráðlegt að hafa þá í fórum sér á galdraöld þegar hvers
kyns særingar ollu tortryggni. Textinn á skinnblaðinu hefst á upphafi
Jóhannesarguðspjalls (Jóh 1.1–14) sem var allt að því staðaltexti á slíkum
gripum enda var mikill átrúnaður á mætti þess gegn öllu illu.31 Á honum
hefst enda eina íslenska kveisublaðið sem hefur varðveist. Það er talið
vera frá um 1600 og varðveittist í Biskupsskjalasafni (nú Lbs fragm. 14).
Meginefni þess er bæn eða særing gegn kveisum ýmiss konar og þar er
Drottinn ákallaður með alls kyns nöfnum, þeim sömu og koma fyrir í
461.32 íslenska blaðið er löng skinnræma, 58,4 cm, sem ætla má að hafa
28 Gjerløw, „Alma chorus Domini,“ 93; Foote, „Nafn guðs hit hæsta,“ 130.
29 Analecta hymnica 8, 37. Sjá Lilli Gjerløw, „Christe, Salvator,“ KLNM 2, 562 og Foote, „Nafn
Guðs hit hæsta,“ 132–133. Ýmsum nöfnum sem eru í þessari sekvensíu er sleppt úr upptaln-
ingunni í 461, en það eru yfirleitt nöfn sem koma fyrir í Alma chorus Domini og því þegar
upptalin í handritinu.
30 Dipl Norv. VII, nr. 441. Gjerløw, „Alma chorus Domini“, 93. Arendals Museum er nú
KUBEN Aust-Agder Museum og Arkiv og safnmark skinnblaðsins PA-2566/F01/L0131.
Nöfn Guðs, engla og postula koma einnig fyrir á rúnagripum, sjá Mindy MacLeod og
Bernard Mees, Runic Amulets and Magic Objects (Woodbridge: The Boydell Press, 2006),
190–194.
31 Skemer, Binding Words, 87–89, Duffy, The Stripping of the Altars, 276.
32 Magnús Már Lárusson, „Eitt gamalt kveisublað,“ Fróðleiksþættir og sögubrot (Reykjavík:
Skuggsjá, 1967), 196–206. Áður birt í Árbók Hins íslenzka fornleifafélags 1951–52.