Gripla - 2019, Blaðsíða 121
121
och Antikvitetsakademien í Stokkhólmi sem er að líkindum skrifað í lok
16. aldar og á 17. öld.40 í þeim handritum báðum er stungið inn í bænina
svolítilli runu af nöfnum Drottins sem sýnir enn hve miðlægur sá þáttur
er í bænunum. Hér má líka geta þess að í einu handriti, AM 960 XV 4to
(5v), er brynjubæn á stöku blaði, sem greinilega hefur verið brotið saman
og væntanlega borið sem verndargripur.
Ikt og kveisa og Jesú síðusár
í brynjubæninni má segja að beðið sé um heildarvörn fyrir öllum
sjúkdómum, svo kirfilega sem allir hlutar líkamans eru tíundaðir. AM 461
12mo geymir einnig bænir sem fremur er beint að ákveðnum sjúkdómum
og fylgja þær á eftir nafnarunum himnabréfsins í handritinu. í þeim er
ikt (væntanlega slitgigt eða liðagigt) gert hátt undir höfði og sjúkdómnum
meira að segja fundinn staður í frásögninni af krossfestingu Krists:
Þá er Drottinn vor, Jesus Christus, allrar skepnu skapari, skyldi
ganga og þola og bíða þann sára dauða og biturligu pínu fyrir vorra
synda sakir, þá skalf öll veröldin. Þá skalf og allt það sem nær var. Þá
skalf og hans signaði líkami, eigi af hræðslu fyrir sinn dauða, heldur
af júðanna viðurmæðu fyrir vorra synda sakir. Þá spurði júðanna
réttari og talaði svo til Jesum: „Manneskja, þú ert igtugur.“ „Nei,“
sagði vor herra Jesus Christus, „eigi er ég igtugur og aldrei var ég
og svo mega allir vera þeir sem trúa til Guðs og þetta treysta satt
vera.“ Þá hneigði vor herra Jesus Christus sitt signaða höfuð og gaf
sinn helgan anda út í síns föðurs vald svo segjandi: Consummatum
est + Eloy + eloy + lama zabatani + Deus meus + Deus meus + ut
40 Það síðarnefnda var gefið út af Nat. Lindqvist, En isländsk Svartkonstbok från 1500-talet,
(Uppsala: Appelbergs Boktryckeri, 1921). Brynjubænin er á bls. 36–40 í útgáfunni. Bænin
úr Holm. Papp. 8vo nr. 23 er prentuð í Íslenskar bænir, bls. 145. Þar eru einnig brynju-
bænir úr eftirtöldum handritum: Holm. Perg. 8vo nr. 4 (bls. 143–144), Lbs 1064 4to (bls.
151–152), JS 379 8vo (bls. 152–155) og UU R:719 (bls. 220–221). ólafur Davíðsson tók
tvær brynjubænir úr AM 960 4to upp í þjóðsagnasafn sitt, sjá Íslenzkar þjóðsögur I, 1945,
346–350. Sú seinni af þeim er samhljóða bæninni í Lbs 1064 4to og er sú gerð skyld lat-
ínubæninni og bænunum í handritunum í Stokkhólmi sem nefnd eru hér í meginmáli. Jón
Árnason prentaði þrjár brynjubænir í safni sínu. tvær þeirra eru þær sömu og í JS 379 8vo
en sú þriðja er í bundnu máli, sjá Íslenzkar þjóðsögur og ævintýri I. (Leipzig: J.C. Hinrichs,
1862), 454–459.
Dý rLIngar og DagLEgt BrauÐ Í LangaDaL