Milli mála - 2018, Blaðsíða 69

GUÐRÚN KRISTINSDÓTTIR-URFALINO
Milli mála 10/2018 69
á sér djúpstæðar hugmyndafræðilegar rætur í kristni. Lygi í öllum
myndum var fordæmd af Ágústínusi kirkjuföður þegar á 5. öld, að
undanskildum sviðslistum sem Ágústínus aðgreindi sérstaklega frá
lygi. Þá hafði hræsni verið skilgreind á 13. öld af Tómasi af Akvínó
sem lygi í framkvæmd: hræsnarinn leikur hlutverk siðsams manns,
en er ekki siðsamur sjálfur. Kenningar og verk þessara höfunda voru
vel þekkt á 17. öld.20
Kirkjan kom því til leiðar að leikritið var bannað og því endur-
skrifaði Molière verkið og setti upp árið 1667 undir titlinum
Panulphe eða loddarinn (fr. Panulphe ou l’Imposteur) þar sem aðalper-
sónan var ekki lengur kirkjunnar maður. Engum duldist þó að um
var að ræða sama verk og áður en langt um leið var þetta verk einnig
bannað. Viðurlög við öllum flutningi og lestri á verkinu var bann-
færing kirkjunnar og eilíf útskúfun. Í kjölfarið sendi Molière annað
bænarbréf sitt af þremur sem hann skrifaði til konungs, til varnar
Tartuffe. Í bréfinu kemst leikskáldið svo að orði:
Gamanleikur minn, HERRA, hefur ekki fengið að njóta náðar YÐAR
HÁTIGNAR. Til einskis hef ég sett hann upp undir heitinu Loddarinn
og dulbúið leikpersónuna með því að útbúa hann sem veraldlegan
mann. Þrátt fyrir að ég hafi sett á hann lítinn hatt, mikið hár, stóran
kraga, sverð og blúndur á öllum búningnum; þrátt fyrir að ég hafi
mildað mörg atriði og skorið vandlega frá allt sem ég mat sem svo að
gæti gefið hinum frægu frummyndum að eftirmyndinni sem ég vildi
setja á svið hina minnstu átyllu: allt var það til einskis.21
Í ljósi þess að Molière gerir grein fyrir því hvernig hann „dulbjó“ leik-
persónuna má ímynda sér hvernig leikarinn hefur birst áhorfendum
í upphaflegri gerð leikritsins með því að sjá fyrir sér andstæðu dul-
búningsins. Tartuffe hefur verið með stóran hatt, stutt hár, lítinn
kraga og hvorki borið sverð né verið skreyttur blúndum. Þannig var
20 Jean-Pierre Cavaillé, „Hypocrisie et Imposture dans la querelle du Tartuffe (1664–1669): La Lettre
sur la comédie de l’Imposteur (1667)“, Les Dossiers du Grihl, Groupe de Recherche Interdisciplinaire
sur l’Histoire du Littéraire, 1997, https://journals.openedition.org/dossiersgrihl/292
21 Molière, „Second Placet présenté au Roi, dans son camp devant la ville de Lille en Flandre, par les
nommés de la Thorillière et de La Grange, comédiens de Sa Majesté et compagnons du sieur de
Molière“, í Molière, Œuvres complètes I, bls. 891–892. Þýðingar eru greinarhöfundar nema annað sé
tekið fram.