Milli mála - 2018, Side 120

SKÁLDSAGAN 101 REYKJAVÍK Á RÚSSNESKU
120 Milli mála 10/2018
Hin þrautin var af málfarslegum toga. Málfarið í 101 Reykjavík
einkennist af líflegum orðaleikjum, stundum einnig á erlendum
tungumálum, óvenjulegum orðaforða og jafnvel nýyrðasköpun. Í
slíkum tilfellum hefði verið vonlaust að láta nægja neðanmálsgreinar
á borð við: „Þetta er óþýðanlegur orðaleikur á frummálinu“ – vegna
þess að orðaleikir koma fyrir nánast linnulaust í skáldsögunni. Textar
eins og þessi krefjast ávallt skapandi nálgunar af þýðanda. En til
þess að geta búið til sín eigin nýyrði og orðaleiki þarf þýðandinn
fyrst að gera sér grein fyrir því hvernig þau eru búin til eða hugsuð
á frummálinu og leitast við að beita sömu aðferðum í þýðingunni
sinni. Orðaleikir og nýyrði í þýðingunni lenda þó ekki endilega alltaf
á akkúrat sömu stöðum eða eru af nákvæmlega sama tagi og í frum-
textanum, en það að rýna í þau getur gefið þýðandanum vísbendingu
um hvaða aðferðum er best að beita til að koma þeim til skila.
En lítum þá á nokkur svið þar sem tungumálið er notað á skapandi
hátt í skáldsögunni 101 Reykjavík:
Fyrst má nefna „venjulegan“ orðaleik þar sem leikið er með
merkingarbær orð sem eru samhljóma. Þýðingaraðferðin felst í því
að finna samhljóma merkingarbær orð á rússnesku sem nota má
í staðinn og hér má taka dæmi um setningu í frumtexta þar sem
tökuorð og íslenskt orð hafa líkan hljóm:
„Og heyrðu, hvernig var hún [stúlkan]? Dáldið höst svona? –Já já. Það er
höstler í henni“ (46).
Í rússneska textanum:
„…она у тебя такая пробивная, так и рвётся в бой? – Бой, а может,
и гёрл“ (55).
Hér eru rússneska orðið „бой“ (boj, orrusta) og enska tökuorðið sem
merkir „strákur“ samhljóða orð (e. homonym). Samhliða er notað
tökuorðið „гёрл“ (gjorl, stúlka) og til verður orðaleikur á rússnesku
sem er illþýðanlegur á íslensku.
Einnig má finna í skáldsögunni nýyrði sem eru mynduð með
brenglun af orðum sem eru til í tungumálinu. T.d. nýyrðið „geð-