Þjóðmál - 01.06.2020, Side 23

ÞJÓÐMÁL Sumar 2020 21
Áliðnaðurinn á Íslandi má hins vegar muna
fífil sinn fegurri; verð á áli er í lágmarki og
eigendur álversins í Straumsvík hafa nánast
gefið það út að þeir séu tilbúnir að gefa
hverjum sem er álverið ef viðkomandi tekur
yfir raforkusamningana við Landsvirkjun.
Mögulega er áliðnaðurinn á Íslandi eins við
þekkjum hann að nálgast endastöð og því
er ljóst að eins og svo oft áður þarf sjávar-
útvegurinn að standa undir stórum hluta
verðmætasköpunar á Íslandi á næstu árum.
Árið 2019 námu útflutningsverðmæti sjávar-
afurða 260 milljörðum og á þar þorskurinn
stærstan hlut, en hlutfall hans af heildarmagni
er um 44%. Það má því færa sterk rök fyrir því
að nú sem endranær eigum við mikið undir
þorskinum. Þá er bara þrennt í stöðunni, við
getum veitt meira, fengið hærra verð fyrir
vöruna eða stóraukið fiskeldi. Nýleg ráðgjöf
Hafrannsóknastofnunar fyrir næsta fiskveiðiár
kveður á um 6% lækkun á aflamarki þorsks
í ljósi ástands þorskstofnsins og að ýsunni
undanskilinni hafa nýliðunarvísitölur margra
stofna eins og hlýra, gullkarfa og blálöngu
verið lágar undanfarinn áratug. Áhrifa þessa
er nú farið að gæta verulega í ráðgjöf
stofnunarinnar en ástæða minnkandi
nýliðunar er ekki þekkt. Það eru mjög vondar
fréttir fyrir ofangreind markmið um aukinn
útflutning til að standa undir lífsgæðum á
Íslandi og því er ljóst að útflutningstekjur
munu ekki aukast með auknum fiskveiðum.
Að sama skapi gengur uppbygging fiskeldis
á Íslandi hægt og greinin er umdeild
vegna umhverfisáhrifa. Þannig framleiddu
Íslendingar aðeins 28 þúsund tonn af laxi
árið 2019 á meðan Færeyingar framleiddu í
kringum 100 þúsund tonn og Norðmenn um
1,3 milljónir tonna. Yfirlýst markmið Norð-
manna er að framleiða 5 milljónir tonna af
laxi fyrir árið 2030. Það skal ósagt látið hvort
við erum að missa af lestinni í laxaframleiðslu
en miðað við stöðu helstu keppinauta okkar
á mörkuðum er á brattann að sækja fyrir
Íslendinga í greininni.
Eftir stendur þá ein leið til að auka
útflutnings verðmæti og það er að fá hærra
verð fyrir vöruna. Villtur íslenskur þorskur
er veiddur af hátæknivæddum togurum
eða dagróðrarbátum, samkvæmt faglegri
ráðgjöf Hafrannsóknastofnunar sem tryggir
sjálfbærni og endurnýjun stofnsins. Loks er
hann verkaður þannig að nýting aflans er allt
að 80-90% með hjálp háþróaðra sjálfvirkra
vinnsluvéla sem margfalda gæði vörunnar og
oftast tekst vel til að koma honum ferskum á
áfangastað. Slík vara ætti með réttu að seljast
sem lúxusvara á alþjóðlegum mörkuðum.
Flestir próteingjafar sem neytendum bjóðast
á stórum mörkuðum bæði í Evrópu og
Banda ríkjunum eru fjöldaframleiddar afurðir
úr iðnaðarlandbúnaði eða stórtæku fiskeldi.
Margar af þessum vörum eru seldar á mun
hærra verði til neytenda en þessi hágæðavara,
sem við ættum með réttu að bera meiri
virðingu fyrir en svo að við sættum okkur við
að losa okkur við hana í Boston, Bremerhaven
eða Immingham í þeirri von að einhver vilji
taka hana af okkur á kostnaðarverði til þess
eins að koma henni í verð hjá einhverju
fangelsi eða iðnaðarmötuneyti þar sem vonir
og væntingar koma saman til að deyja.