Þjóðmál - 01.06.2020, Qupperneq 92

90 ÞJÓÐMÁL Sumar 2020
Ef nokkuð mátti marka fyrri yfirlýsingar og
afstöðu, varð að ætla að allir Íslendingar yrðu
sammála um tillögur nefndarinnar og ekki síst
þá, að stofna skyldi íslenskt lýðveldi 17. júní 1944.
Við skulum og vona að svo verði er á reynir.
En ef sú von á að rætast, þá megum við ekki
loka augunum fyrir því að síðustu mánuðina
hefur blásið til undanhalds. Þann hljóm verður
að kæfa áður en hann nær að æra landslýðinn
eða einhvern hluta hans.
Þytur í þessa áttina heyrðist fyrst þegar kun-
nugt varð um undirskriftir nokkurra góðra og
gegnra borgara á síðast liðnu sumri til mót-
mæla því að sjálfstæðismálið yrði þá afgreitt.
Undirskrifendur þessir hurfu þó von bráðar í
skuggann af orðsendingum Bandaríkjanna og
er rétt að láta þá eiga sig þar, aðra en þá sem
úr skugganum hafa skotist.
Næst var sami hljómur, en þó sýnu háværari,
í ræðu dr. Björns Þórðarsonar 1. desember
sl. Er og sagt, að hann hafi verið einn af
undirskrifendunum. Ræða þessi var síðar
birt á prenti í tímaritinu Helgafelli, en þó að
líkindum eigi fyrr en eftir að doktorinn hafði
tekið við ráðherratign.
Þá ber að minnast úrslita svokallaðrar
skoðana könnunar sem tímaritið Helgafell birti
fyrst og Alþýðublaðið blés mjög upp. Sam-
kvæmt þeim neitaði naumur meiri hluti þeirra
sem svöruðu, því að stofna skyldi lýðveldi hér
á landi árið 1943. Spurning þessi var borin
upp og svarað eftir að vitað var samkomulag
þingflokka um að þetta skyldi eigi gert fyrr en
á árinu 1944. Svörin sanna því þegar af þeirri
ástæðu ekkert um vilja manna til lýðveldis-
stofnunar 1944, en þó verður ekki hjá því
komist að vekja athygli á að spurningin eðli
sínu samkvæmt var til þess löguð að villa hugi
manna og trufla um hvað fyrir lægi.
Hafa ber og í huga undirtektir tveggja þeirra
blaða sem að almennings áliti eru ómerkust
og fjarlægust að njóta nokkurs manns
virðingar. Með öllu væri þó óviðeigandi að
eyða orðum að úrtölum þeirra.
Enn ber að geta frásagnar danska blaðsins
Frit Danmark sem gefið er út í London. Þar
er frá því hermt að 28. apríl sl. hafi verið svo
að skilja á danska útvarpinu frá Kaupmanna-
höfn sem danska stjórnin hafi sent íslensku
stjórninni orðsendingu til mótmæla tillögum
stjórnarskrárnefndar og hafi þar verið sérstök
áhersla á það lögð að sambandsslit ættu sér
ekki stað fyrr en viðræður hefðu farið fram um
þau milli Íslands og Danmerkur.
Þegar síðast fréttist hafði orðsending þessi
enn eigi borist íslensku stjórninni fyrir milli-
göngu réttra aðila. Hins vegar hefur ríkis-
stjórninni borist, og hún gert sér alveg sérstakt
far um að koma á framfæri, ályktun Íslendinga-
fundar sem haldinn var í Kaupmannahöfn
7. maí sl. Í ályktun þessari er þeirri eindregnu
áskorun beint til stjórnar og alþingis að fresta
úrslitum sambandsmálsins „þangað til báðir
aðilar hafa talast við. Sambandsslit án þess að
viðræður hafi farið fram, eru líkleg til að vekja
gremju gegn Íslandi annarsstaðar á Norður-
löndum og gera aðstöðu Íslendinga þar erfiðari,
þar sem einhliða ákvörðun Íslendinga í þessu
máli, yrði talin andstæð norrænum sambúðar-
venjum“.
Eftir að þessi skilaboð bárust frá Danmörku
hefur svo við brugðið að Alþýðublaðið hefur
birt hverja greinina á eftir annarri þar sem hvatt
er til undanhalds. Er þetta framferði blaðsins
í algerri andstöðu við skýlausar yfirlýsingar
fulltrúa flokksins í stjórnarskrárnefndinni. En
þar lögðu bæði formaður flokksins og annar
aðalmaður eindregið til að lýðveldi yrði eigi
stofnað síðar en 17. júní 1944. Bendir þessi
klofningur til að rétt sé það sem Þjóðviljinn
hvað eftir annað hefur sagt, að alger sundur-
þykkja sé með forráðamönnum Alþýðu-
blaðsins og þingflokknum. Vonandi verða hin
góðu öfl þingflokksins ráðandi í flokknum í
heild um þetta mál áður en lýkur.
***
Verið er að læða því út að Danir hafi fyllst
gremju yfir ráðagerðum Íslendinga. En hvaða
ástæðu hafa Danir til að láta sér gremjast
fyrirætlanir Íslendinga?