Saga - 2019, Page 27

Það verður jafnframt að segjast að Danir hafi sinnt sögu Íslands
meira en Íslendingar hafa sinnt sögu Danmerkur. Árið 1985 reið
bókaforlag dagblaðsins Politiken á vaðið með útgáfu Island, glæsi-
legrar bókar sem Björn Þorsteinsson prófessor var fenginn til að
skrifa. Bókin var gefin út í ritröðinni Politikens Danmarkshistorie.12
Þarna var að finna sögu Íslands frá ferð Pyþeasar frá Massilíu til
Thule á fjórðu öld fyrir Krist til kjörs Vigdísar Finnbogadóttur til for-
seta árið 1980, skrifuð á dönsku af einum helsta sagnfræðingi Ís -
lands þess tíma. Þessi útgáfa reyndist verða hvatning til Sögu félags
sem brást skjótt við og gaf Íslendingum loksins fræðilega en að -
gengi lega Íslandssögu í einu bindi eftir sama höfund ásamt Berg -
steini Jónssyni. Bókin, Íslandssaga til okkar daga, varð metsölubók
þegar hún kom út árið 1991.
Danir hafa sjálfir skrifað bækur um stjórnmálasamband þjóð -
anna tveggja, aðallega sjálfstæðisbaráttuna. Í Íslandssafni Þjóðar -
bók hlöðu er sérprentuð bók, sem ber einfaldlega titilinn Danmark og
Island, eftir Jørgen Steining aðjúnkt.13 Höfundur notaði bæði frum-
skjöl og íslensk dagblöð og fjallaði ítarlega um samskiptin frá því
um 1830 og fram yfir hernám. Eins má nefna rit Pers Sundbøl sem
skrifaði kandídatsritgerð um stefnu Dana í sambandsmálinu 1913‒
1918.14 Fleiri rit eru til eins og kemur fram í heimildaskrá Sundbøls.
Danska sagnfræðingnum Søren Mentz fannst hins vegar vanta
rit á sviði menningarsögu þjóðanna tveggja og bætti úr því nýlega
með því að ritstýra Rejse gennem Islands historie — den danske forbin-
delse sem inniheldur 11 greinar. Nokkrar eru eftir Íslendinga en þar
er að finna alla vega átta Dani sem eru að skrifa um efni sem snertir
bæði löndin. Meðal þeirra verður að nefna Christinu Folke Ax sem
hefur skrifað doktorsritgerð og fjölmargar greinar um íslensk-dönsk
efni. Þar má finna stutt en greinagott yfirlit yfir sambandssögu þjóð -
anna, um danska kaupmenn og stiftamtmenn, konungsheimsókn-
irnar, byltinguna 1809 og handritamálið að ógleymdri Tívolí-upp-
ákomunni 1905.
Ekki lét Mentz þar við sitja heldur gaf árið 2018 út heildarsögu
Íslands hjá háskólaforlaginu í Árósum undir titlinum Den islandske
ísland — danmörk: síkvik söguleg tengsl 25
12 Meðhöfundar voru Bergsteinn Jónsson og Helgi Skúli Kjartansson.
13 Bókarhluti úr Den danske Rigsdag 1849‒1949 (Kaupmannahöfn: J. H.
Schultz Forlag 1953), VI. bindi.
14 Per Sundbøl, Íslandspólitík Dana 1913‒1918 (Reykjavík: Örn og Örlygur
1979). Ritið kom út á dönsku árið áður.
Saga vor 2019 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 13.5.2019 17:21 Page 25