Saga - 2019, Side 36

Bjarne Stoklund prófessor í þjóðfræði góða grein fyrir sýningunni
Dansk koloniudstilling (Grønland og Vestindien) samt udstilling for Island
og Færøerne.8 Í grein sinni setur hann dansk-íslenska fortíð í alþjóð legt
samhengi og tekur mið af hinum miklu evrópsku ný lendu sýningum
sem haldnar voru á árunum 1880 til 1914. Til gangur inn með sýning-
unni var að styrkja einingu ríkisins en það fór fyrir brjóstið á Íslend -
ingum að menningu þeirra skyldi stillt upp við hlið Grænlend inga og
mótmæli þeirra leiddu til þess að Hannes Haf stein, sem nýlega hafði
verið skipaður fyrsti íslenski ráðherrann, sagði sig úr sýningarnefnd-
inni. Sýningin var haldin og Íslandi voru gerð skil en eins og Stoklund
bendir á varð hún olía á það bál þjóð erniskenndar sem hefði átt að
slokkna með heimastjórninni 1904. Barátta fyrir sjálfsákvörðunarrétti
þjóðarinnar hélt áfram og rík áhersla var lögð á að íslensk menning
væri einstök. En Guðmundur Hálfdanarson hefur bent á að barátta
fyrir þjóðfrelsi „var háð víða í Evrópu, vegna þess að meirihluti
hinna evrópsku keisaradæma og konungseinvelda ýmist leystust
upp í ótal smáríki eða voru sameinuð í einu þjóðríki“.9
Greinar Bjarne Stoklunds og Guðmundar Hálfdanarsonar birtust
í Rejse gennem Island — den danske forbindelse. Bókin kom út í tilefni
af sýningu sem sett var upp í Det Nationalhistoriske Museum í
Frederiksborg árið 2008 og var ein af fyrstu bókunum á dönsku sem
fjalla um samband ríkjanna út frá menningarsögulegu sjónarhorni.
Einn höfunda bókarinnar, Christina Ax, lýsti sambandi Íslendinga
við danska kaupmenn í Reykjavík. Síðan hefur hún fjallað nánar um
efnið í Gullfoss. Mødet mellem dansk og islandsk kultur i 1900-tallet. Þar
er dregin upp mynd af blandaðri menningu fremur en ákveðinni
íslenskri sjálfsmynd sem svo mjög var haldið á loft á árunum eftir
lýðveldisstofnunina 1944.10
ísland — danmörk: síkvik söguleg tengsl34
8 Bjarne Stoklund, „Island på udstilling. Paris 1900 og Tivoli 1905“. Rejse gennem
Islands historie — den danske forbindelse. Ritstj. Søren Mentz (København: Gads
Forlag 2008).
9 Gudmundur Hálfdanarson, „„Værsågod Flatøbogen“. Håndskriftsagen og
afslutningen på Islands kamp for selvstændighed“. Rejse gennem Islands historie
— den danske forbindelse. Ritstj. Søren Mentz (København: Gads Forlag 2008),
bls. 179. „en temmelig udbredt praksis i Europa, idet størstedelen af de gamle
europæiske kejserdømmer og enevældige monarkier enten opløstes i talrige
stater eller blev samlet til én nationalstat“.
10 Gullfoss. Mødet mellem dansk og islandsk kultur i 1900-tallet. Ritstj. Auður Hauks -
dóttir, Guðmundur Jónsson og Erik Skyum Nielsen (København: Forlaget
Vandkunsten 2015).
Saga vor 2019 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 13.5.2019 17:21 Page 34