Saga - 2019, Qupperneq 40

binda sögu Danmerkur sem gefin var út á sjöunda áratugnum2 og
innihélt hann bindi um Ísland.3 Hins vegar var ekki fjallað um
breytilega stöðu Íslands undir stjórn Dana í því bindi að því er
varðar hvort Ísland hafi verið nýlenda.
Det danske imperium. Storhed og fald frá 2004 var tilraun til að brjóta
upp áðurnefnda þjóðernismiðaða stefnu í danskri sagnaritun. Hug -
takið veldi var notað þar sem það þótti nægilega opið og rúmt til að
ná yfir bæði víkingaöldina og ríkissamfélag (d. rigsfællesskab) dagsins
í dag og allt þar á milli og til að leggja áherslu á þá stað reynd að
fjölþjóðleiki hafi alltaf verið grunnástand fyrir danska ríkið.4
Í tilefni af aldarafmæli sölu dönsku Vestur-Indía var dönsk ný -
lendusaga í fimm bindum gefin út árið 2017. Indland, Afríka og
Vestur-Indíur fengu eitt bindi hver og það sama á við um Grænland
en því til viðbótar var eitt bindi um nýlendurnar frá sjónarhóli
Dana. Auk nýlendanna voru innifalin önnur svæði sem voru undir
dönsku krúnunni, þeim lýst og fjallað um stöðu þeirra. Lögð var
áhersla á að hugtakið nýlenda sé flókið mál.5
Almennt hefur lítið farið fyrir Íslandi í danskri sagnaritun og enn
minna fyrir greiningu á stöðu landsins undir stjórn Danmerkur.
Þýski sagnfræðingurinn Jürgen Osterhammel skilgreinir ný -
lendu á eftirfarandi hátt: „Ný stjórnarfarsleg stofnun sem komið er
á fót með innrás (stofnun nýlendu með landvinningum og/eða
landnámi) en byggð á kringumstæðum sem voru við lýði fyrir
nýlendutímann. Erlendir stjórnarherrar hennar eru stöðugt háðir
landfræðilega fjarlægu „móðurlandi“ eða miðpunkti heimsveldis
sem gerir tilkall til einskorðaðra „yfirráða“ yfir nýlendunni.“ Enn
fremur gerir Osterhammel greinarmun á eftirfarandi gerðum ný -
lenda:
— Hagnýtingarnýlendur: Þær eru vanalega staðsettar á fjölmennum
svæðum og eru skipulagðar á þann hátt að auðlindir og mannafli
svæðis ins þjóna hagsmunum nýlenduveldisins.
ísland — danmörk: síkvik söguleg tengsl38
2 Danmarks historie, 1.–14. bindi. Ritstj. John Danstrup og Hal Koch (Kaup manna -
höfn: Politikens Forlag 1962–1966).
3 Björn Þorsteinsson, Island (Kaupmannahöfn: Politikens Forlag 1985).
4 Michael Bregnsbo og Kurt Villads Jensen, Det danske imperium. Storhed og fald
(Kaupmannahöfn: Aschehoug 2004).
5 Danmark og kolonierne, 1.–5. bindi. Ritstj. Niels Brimnes o.fl. (Kaupmannahöfn:
Gad 2017).
Saga vor 2019 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 13.5.2019 17:21 Page 38