Saga - 2019, Side 47

Þegar farið er að rýna í frásagnir og efnismenningu á menning-
ar- og minjasöfnum má sjá þéttofna þræði sem varpa ljósi á flókna
þverþjóðlega mynd þar sem sameiginlegur arfur fortíðar slæðist inn
í danska og íslenska samtímamenningu. Nefna má í þessu samhengi
geirfuglinn og hvernig margvíslegar birtingarmyndir hans á söfnum
geta vakið upp knýjandi spurningar varðandi eignarhald á menn-
ingararfi og sameiginlega ábyrgð í tengslum við varðveislu menn-
ingar- og náttúruminja.
Talið er að eini uppstoppaði geirfuglinn sem nú er til hér á landi
hafi verið íslenskur að uppruna, það er að segja að hann hafi verið
veiddur á Íslandi. Það var hins vegar danskur lénsgreifi, Frederik
Christian Raben (1769–1838) að nafni, sem mun hafa slegið fuglinn
niður með ár í grennd við Hólmsberg á Miðnesi árið 1821. Fuglinn
var lengi vel í eigu Raben-fjölskyldunnar þar til hann var keyptur til
Íslands á uppboði Sotheby´s í London fyrir um 9.300 sterlingspund
en það var á þeim tíma sambærilegt andvirði þriggja herbergja íbúð -
ar.3 Til gamans má benda á að tilkomumikill og glæsilegur herra -
garður Rabens greifa og fjölskyldu hans stendur enn í Ålholm á Lol -
landi í Danmörku. Fyrir áhugasama er hægur leikur að rölta þar um
svæðið og dást að herlegheitunum, sem reyndar eru aðeins farin að
láta á sjá. Meðal annars er þar að finna í garðinum tvö minnismerki
um þennan merka mann sem reist hafa verið af afkomendum hans.4
Á Statens Naturhistoriske Museum er einnig að finna uppstopp -
aðan íslenskan geirfugl sem veiddur var árið 1823 við Eyrar bakka
eins og fram kemur á textaspjaldi á safninu. Á safninu eru jafnframt
varðveitt innyflin úr síðustu geirfuglunum sem veiddir voru í Eldey
árið 1844 og samkvæmt sérfræðingum safnsins eru innyflin enn
notuð við margvíslegar líffræðilegar og erfðafræðilegar rannsóknir
er varða fuglinn og lífshætti hans.5 Geirfuglinn er að sjálfsögðu ekki
eini safngripurinn sem ferðast hefur á milli Dan merkur og Íslands í
gegnum tíðina eins og hæglega má sjá þegar farið er að rýna í
núverandi safneign bæði Þjóðminjasafns Íslands og Nationalmuseet.
Nú um stundir stendur sem dæmi yfir sýning á því síðarnefnda sem
ísland — danmörk: síkvik söguleg tengsl 45
3 Ævar Petersen, „Brot úr sögu geirfuglsins“, Náttúrufræðingurinn LXV: 1‒2 (1995),
bls. 53‒66.
4 Vettvangsrannsókn Kötlu Kjartansdóttur (hér eftir KK) við Ålholm-kastala, júlí
2017.
5 Viðtals- og vettvangsrannsóknir KK á Statens Naturhistoriske Museum í
Kaupmannahöfn, nóvember 2018.
Saga vor 2019 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 13.5.2019 17:21 Page 45