Saga - 2019, Side 65

frá gleymsku og móta hugmynd um sögulega gerendahæfni eða
atbeina (e. agency) kvenna. Þessar ævisögur gátu orðið fyrirmynd
annarra kvenna um það hvernig hægt væri að lifa lífi sínu, dæmi
um dyggðugt líferni, enda tilheyrðu þær aldagamalli hefð mór -
alskra ævisagna sem draga mátti lærdóm af.36
Þessar skrifandi konur voru oft úr efri stigum samfélagsins og
höfðu aðstæður til að sinna hugðarefnum sínum. Þótt þær skorti
háskólamenntun voru þær gjarnan vel menntaðar og sumar tengdar
háskólakörlum. Þess eru líka dæmi frá nítjándu öld og upphafi
þeirrar tuttugustu að eiginkonur, systur og dætur þekktra sagn -
fræði karla væru þeim til aðstoðar við fræðistörfin.37 Það er því rök-
rétt að spyrja hverju það hafi breytt þegar háskólar opnuðu dyr
sínar fyrir konum um og eftir 1870. Þyrptust þær í sagnfræði? Og
skrifuðu þær um sögu kvenna?
Svarið er ekki einhlítt. Konur lögðu stund á háskólasagnfræði
um leið og þær fengu tækifæri til. Í Danmörku luku 26 konur prófi
í sagnfræði fyrstu 50 árin sem þær höfðu aðgang að Kaup manna -
hafnarháskóla, 1875–1925. Sú fyrsta, Anna Hude, útskrifaðist árið
1893.38 Á hinum Norðurlöndunum stunduðu konur einnig nám í
sagnfræði, jafnvel með svo góðum árangri að samtímafólk átti erfitt
með að koma heim og saman kynferði þeirra og gáfum. Tekla Hultin,
sem árið 1896 lauk doktorsprófi í sagnfræði fyrst finnskra kvenna,
var til dæmis sögð „kona með karlmannsheila“.39 Framgangur kvenna
innan háskólanna var hins vegar hægur og raunar störfuðu flestar
þær konur sem luku prófum utan háskólanna, svo sem á skjalasöfn-
um eða sem menntaskólakennarar.
sögulegir gerendur og aukapersónur 63
36 Spongberg, Writing Women’s History, bls. 110–129; Companion to Women‘s His -
tori cal Writing, bls. 172–182.
37 Spongberg og Smith ræða um fjölda kvenna og verk þeirra í þeim ritum sem
vísað er til hér að ofan, bæði ævisögur, rit sem flokkast undir almenna sagn -
fræði og sögulegar skáldsögur. Um framlag kvenna til starfa karlkyns sagn -
fræðinga sjá Ilaria Porciani og Mary O’Dowd, „History Women“, Storia della
Storiografia 46 (2004), bls. 11–14. Einnig Smith, The Gender of History, bls. 83–
102.
38 Rosenbeck, Har videnskaben køn?, bls. 45, 49.
39 Mervi Kaarninen og Tiina Kinnunen, „„Hardly any women at all“. Finnish
historiography revisited“, Storia della Storiografia nr. 4 /(2004), bls. 152–170; Ida
Blom, „Women in Norwegian and Danish Historiography c. 1900–c. 1960“,
Storia della Storiografia nr. 46 (2004), bls. 130–151. Sjá einnig Rosenbeck, Har
videnskaben køn?
Saga vor 2019 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 13.5.2019 17:21 Page 63