Saga - 2019, Side 83

kvenna sem henni fannst eiga skilið að kallast hetjur, ekki vegna að
þær hefðu unnið sérstök afrek heldur vegna starfa sinna í lífinu.100
Augljóst er að æviþættir „venjulegra“ kvenna og þó einkum frá-
sagnir af hversdagslegum störfum þeirra voru í huga Guðrúnar til
þess fallnar að efla sjálfsvirðingu kvenna. Þetta eru „frásagnir af
hinni hljóðu hetjubaráttu ísl. kvenna fyrir börnum sínum og heim-
ilum … en tími er til kominn, að þjóðin öll kynnist þeim og meti
störf þeirra“, eins og segir í auglýsingu um bókina.101 Saga kvenna
og hins daglega strits skipti máli.
Önnur slík bók kom út 1954, Merkar konur eftir Elínborgu Lárus -
dóttur. Elínborg var þekktur rithöfundur og afar vinsæl. Hún skrif -
aði sögulegar skáldsögur og það væri rannsóknarefni að skoða hlut
kvenna og sögulegt sjónarhorn í þeim, ekki síst af því að hún segir
sjálf í eftirmála Merkra kvenna: „Ég hef tröllatrú á konum og hæfi-
leikum þeirra, fái þeir notið sín. Tel ég, að skáldrit mín beri þeirri
skoðun minni vitni.“102
Ein þeirra kvenna sem skráði endurminningar sínar en sagði um
leið frá formæðrum sínum og stöðu þeirra var Ingunn Jónsdóttir
(f. 1855). Endurminningabækur hennar komu út í þremur hlutum,
1926, 1937 og 1946, og fengu talsvert lof. Í ritdómi í Tímanum er árið
1938 fjallað um Minningar sem þá var nýkomin út en einnig vikið að
fyrri bók hennar, Bókinni minni. Í ritdóminum segir: „ég hygg, að
ekki sé til önnur verðmætari Íslandssaga 19. aldarinnar en einmitt
þessar bækur, það sem þær ná.“ Þótt ritdómari hafi einkum í huga
innsýn í horfið mannlíf hrífst hann einnig af endurminningum eldri
kynslóða sem Ingunn miðlar.103 Út frá kvennasögulegu sjónarhorni
er það heildarverk Ingunnar sem er hrífandi og efnismikið, allt frá
lýsingum á fatnaði og störfum kvenna til frásagna af lífi og kjörum
formæðra Ingunnar. Og það er hún sem skrifar ógleymanlega lýs -
ingu sem oft er vísað til um vinnukonuna sem varð sein að draga
blauta og foruga sokka af fjármanninum sem hún átti að þjónusta
og kastaði hann fyrir vikið í hana bæði sokkum og skóm. Ingunn
sögulegir gerendur og aukapersónur 81
100 Guðrún Björnsdóttir, Íslenzkar kvenhetjur.
101 Sjá: Vikan 49 (1948), bls. 10. Einnig: Tíminn 20. nóvember 1948, bls. 7.
102 Elínborg Lárusdóttir, Merkar konur (Reykjavík: Iðunn 1954), bls. 180.
103 „„Minningar“ eftir Ingunni Jónsdóttur frá Kornsá“, Tíminn 12. janúar 1938, bls.
9; Ingunn Jónsdóttir, Gömul kynni (Akureyri: Þorsteinn M. Jónsson 1946), bls.
28.
Saga vor 2019 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 13.5.2019 17:21 Page 81