Saga - 2019, Side 132

Þeir óttuðust greinilega að íslensk stjórnvöld væru reiðubúin að
grípa til einhliða aðgerða sem gætu komið þeim illa. Jafnframt er
deginum ljósara að stjórnmála- og hernaðarhagsmunir urðu þarna
viðskiptahagsmunum yfirsterkari. Sú staðreynd átti einmitt eftir að
drag dilk á eftir sér.
Fyrir hönd Reagans úrskurðaði flotamálaráðherra Bandaríkjanna
að undanþága væri gerð frá lögunum vegna of hás verðlags Rain -
bow Navigation. Af þeim sökum mættu íslensk skipafélög bjóða í
flutningana. Þetta var í fyrsta sinn frá því að lögin voru sett sem
undanþáguákvæðinu var beitt.71 Nánast um leið, um miðjan ágúst-
mánuð, kærði bandaríska fyrirtækið þessar aðgerðir ríkisstjórnar-
innar til alríkisdómstóls í Washington-borg. Íslenskum og banda-
rískum stjórnvöldum til mikillar armæðu komst dómarinn, Harold
Greene, að þeirri niðurstöðu að úrskurðurinn um undanþágu væri
ólöglegur. Hann hafði nokkuð til síns máls, enda var ætlunin að
koma flutningunum aftur til íslensku fyrirtækjanna vegna of hárra
farmgjalda Rainbow Navigation — þótt um hafi verið að ræða
nánast sömu farmgjöld og Eimskip og Hafskip höfðu sett upp fram
að þessu. Farmgjöld milli Bandaríkjanna og Íslands voru vissulega
miklu hærri en á öðrum siglingaleiðum fyrir Bandaríkjaher en það
var þó greinilega ekki vegna meintrar einokunar Rainbow Navig -
ation.
Samkvæmt Greene var greinilegt að upphaflegur tilgangur undan -
þáguheimildar forseta hafði ekki verið sá að geta komist hjá lögunum
ef þau sköpuðu utanríkispólitísk vandkvæði eða óþægindi. Undan -
þáguna átti einungis að nota til að komast hjá því að greiða óeðlilegar
fjárhæðir fyrir vöruflutninga. Þegar lögin voru sett höfðu þingmenn
raunar velt fyrir sér að leyfa undanþágu vegna utanríkis pólitískra
hagsmuna en völdu að lokum þröngt orðalag um verðlag til að völd
forseta yrðu ekki of mikil.72 Því var hætt við fyrirhugað útboð flutn-
inganna og Rainbow Navigation hélt þeim meðan ríkisstjórnin
áfrýjaði úrskurðinum. Shultz sendi Geir Hallgrímssyni bréf tveimur
dögum eftir úrskurðinn og harmaði þessa niðurstöðu Har olds Greene
en tók fram að „við munum gera allt sem í valdi okkar stendur til að
ná fram niðurstöðu sem báðir geta sætt sig við“.73
arnór gunnar gunnarsson130
71 Joesting, „Recent Development“, bls. 193.
72 Joesting, „Recent Development“, bls. 188–190.
73 „[W]e will make every effort to reach a mutually acceptable solution.“ ÞÍ. ÖÞÍ.
AC3-3/1. Bréf George Shultz til Geirs Hallgrímssonar, 17. október 1985.
Saga vor 2019 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 13.5.2019 17:21 Page 130