Saga - 2019, Side 138

að vera fordæmisgefandi og væri alls ekki breyting á stefnu ríkis-
stjórnarinnar um forgang bandarískra skipafyrirtækja í vöruflutn-
ingum fyrir herinn heldur væri tilfelli Íslands einstakt.94 Shultz
lýkur bréfi sínu á því að segja samninginn „mikilvæga framför í til-
raunum okkar [Bandaríkjastjórnar] til að tryggja að við höldum
áfram nánu varnarsamstarfi við Ísland“.95 Samningurinn virtist
meira að segja hafa áhrif áður en hann var undirritaður ef marka má
minnisblað sem lagt var fyrir John Poindexter þjóðaröryggis ráð -
gjafa: „Sú staðreynd að við höfum lagt til milliríkjasamning hefur
þegar bætt stjórnmálalegar horfur á Íslandi. Hefði okkur mistekist
þetta hefði það valdið meiri háttar vandræðum við að viðhalda
stuðningi við NATO-stöðina í Keflavík.“96
Reagan og ríkisstjórn hans var reiðubúin að veita Íslendingum
undanþágu frá meginstefnu sinni þegar svo mikið var í húfi með
svipuðum hætti og nokkrar bandarískar ríkisstjórnir í röð á fimmta
og sjötta áratugnum, til dæmis þegar gert var leynilegt samkomulag
um að stefna Bandaríkjanna að hætta aðskilnaði eftir litarhafti í
hernum skyldi ekki ná til varnarliðsins í Keflavík.97
Hafði leiðtogafundurinn í Höfða áhrif?
Hinn 30. september 1986 tilkynnti Ronald Reagan Bandaríkjaforseti
að þeir Mikhail Gorbatsjoff leiðtogi Sovétríkjanna hefðu ákveðið að
funda í Reykjavík 11. og 12. október sama ár. Strax tveimur dögum
síðar hélt Óskar Magnússon, fréttaritari DV í Washington, því fram
að ríkisstjórn Bandaríkjanna hefði fengið aukinn áhuga á Rainbow
Navigation-málinu í kjölfar ákvörðunarinnar. Bjartsýni manna hefði
aukist eftir tilkynninguna þegar ljóst var orðið að tefðist málið í
þinginu eða mætti andstöðu gæti það komið sér illa fyrir Bandaríkin
arnór gunnar gunnarsson136
94 Government Agency Compliance with Cargo Preference Laws, bls. 118.
95 „[A] significant development in our attempts to ensure continuation of a close
and cooperative defense relationship with Iceland.“ Government Agency
Compliance with Cargo Preference Laws, bls. 121.
96 „Merely the fact that we have initiated a proposed treaty has already improved
the political outlook in Iceland. Failure to close on this issue would have given
us severe problems in sustaining support for the NATO base at Keflavik.“ RR.
Field. CO068. Minnisblað frá Lou Pugliaresi til Johns M. Poindexter, 22. sept-
ember 1986.
97 Valur Ingimundarson, The Rebellious Ally, bls. 52‒61.
Saga vor 2019 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 13.5.2019 17:21 Page 136