Saga - 2019, Page 139

fyrst Ísland var komið í kastljósið.98 Mikilvægi leiðtogafundarins
gæti hafa dregið úr vilja bandarískra þingmanna til að andmæla
nýja samningnum. Fjórtán árum síðar tók Egill Ólafsson blaðamað -
ur Morgunblaðsins í sama streng og skrifaði í umfjöllun sinni um
málið: „Samningar náðust stuttu áður en leiðtogafundur Reagans og
[Gorbatsjoffs] var haldinn í Reykjavík og þykir enginn vafi leika á
að fundurinn átti sinn þátt í að lögð var ofuráhersla af hálfu Banda -
ríkjamanna á að leysa deiluna.“99
Í ljósi þess má spyrja hvort einhver tengsl hafi verið milli þessara
mála eins og DV og Morgunblaðið héldu fram. Shultz greinir frá því
í riti sínu Turmoil and Triumph að sovésk stjórnvöld hefðu stungið
upp á því 19. september 1986 að leiðtogafundurinn færi fram annað -
hvort í Reykjavík eða London eftir því sem Bandaríkjamenn vildu.100
Þetta var sama dag og samkomulag náðist í Rainbow Navigation-
deilunni og fimm dögum áður en það var undirritað í New york.
Þar sem tillagan kom frá Sovétmönnum eins og þruma úr heiðskíru
lofti er ljóst að leiðtogafundurinn hafði engin áhrif á samkomulagið
sjálft enda var að komast endanleg mynd á það á þessum tíma-
punkti. Einnig má geta þess að stjórnendur Rainbow Navigation
sendu frá sér fréttatilkynningu eftir undirritun samningsins þar sem
þeir lýstu því yfir að niðurstaðan væri sæmileg fyrir fyrirtækið og
það hygðist ekki beita sér gegn staðfestingu öldungadeildarinnar á
honum.101 Því má fullyrða að samningurinn hefði verið staðfestur
án tilkomu leiðtogafundarins fyrst Rainbow Navigation hugðist
ekki beita áhrifum sínum til að reyna að fella hann í þinginu.
Hins vegar bendir margt til þess að fundurinn hafi flýtt fyrir
gangi málsins á Bandaríkjaþingi. Í skýrslu íslenska sendiráðsins í
Washington frá því í lok ágúst 1986 var gert ráð fyrir að vegna ann-
arra mikilvægra þingmála og ekki síst vegna komandi kosninga
væru ekki miklar líkur á að öldungadeildin tæki málið fyrir fyrr en
rainbow navigation-málið 137
98 DV, 4. október 1986, bls. 5.
99 Morgunblaðið, 7. maí 2000, bls. 10.
100 Þetta þótti Shultz og félögum nánast ótrúlegt enda var um höfuðborgir
tveggja NATO-ríkja að ræða og því Bandaríkjamönnum mjög að skapi að
funda á þessum stöðum. George P. Shultz, Turmoil and Triumph. My Years as
Secretary of State (New york: Charles Scribner’s Sons 1993), bls. 743.
101 Sks.E. Forstj. III. L-35/2. Afrit af fjölmiðlatilkynningu Rainbow Navigation, 2.
október 1986.
Saga vor 2019 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 13.5.2019 17:21 Page 137