Saga - 2019, Page 188

í þjóðaratkvæðagreiðslunni og hverjir ekki. Engu er þó slegið föstu um það
enda liggja ekki fyrir ítarlegar rannsóknir á kosningahegðun Íslendinga og
framkvæmd kosninga á þessum árum. Bókin endar svo á tveimur stuttum
köflum um inntak fullveldisins og þau verkefni sem tóku við eftir að Ísland
varð fullvalda ríki.
Auðsætt er að gagnagrunnurinn timarit.is hefur komið að góðu gagni
við að varpa nýju ljósi á tímamótaárið 1918. Á hinn bóginn er ekki að sjá að
Gunnar Þór hafi haft ráðrúm til að eyða löngum stundum á skjalasöfnum.
Þó hefur hann nýtt heimildir á Skjalasafni Alþingis, Landsbókasafni, Þjóð -
skjalasafni og Riksvarkivet í Kaupmannahöfn til að gefa fyllri mynd en áður
hefur verið dregin upp af gangi viðræðnanna. Eftir því sem ég kemst næst
hafa flestir fræðimenn hingað til reitt sig á endursögn Einars Arnórssonar
úr Skírni 1930 og Björns Þórðarsonar í Alþingi og frelsisbaráttan sem kom út
um miðja síðustu öld, auk Alþingistíðinda.
Að lokum er ástæða til að fagna því að töluverð vinna hefur verið lögð
í umbrot bókarinnar og hönnun, skráagerð og myndaöflun. Það hefur
heppnast vel þótt ekki sé laust við að umbrotið sé fullflókið fyrir bók í svona
litlu broti. Í sem allra stystu máli er Hinir útvöldu vandað og skemmtilegt
sagnfræðiverk sem vonandi ratar í hendur sem flestra lesenda.
Ragnheiður Kristjánsdóttir
FRJÁLST OG FULLVALDA RÍKI. ÍSLAND 1918‒2018. Ritstj. Guð -
mundur Jónsson. Ritnefnd Guðmundur Hálfdanarson, Ragnhildur
Helgadóttir og Þorsteinn Magnússon. Sögufélag. Reykjavík 2018. 415
bls. Nafna-, staða- og efnisorðaskrá. Útdrættir á ensku.
Með fyrri heimsstyrjöld var stoðunum kippt undan fjórum evrópskum keis-
araveldum og á grunni þeirra voru stofnuð fjölmörg ný sjálfstæð ríki.
Breyttir vindar í alþjóðastjórnmálum, stundum kenndir við Wilson forseta
Bandaríkjanna, auðvelduðu þessar miklu breytingar. Hinir nýju vindar
greiddu að einhverju leyti götuna fyrir fullveldi Íslands árið 1918 ásamt
viðleitni Dana til að endurheimta Suður-Jótland svo ekki sé minnst á mál-
flutning íslenskra sjálfstæðissinna. Til minningar um að öld var nú liðin frá
þessum viðburði stóð Sögufélag fyrir útgáfu greinasafnsins sem hér er til
umræðu. Óhætt er að hrósa félaginu fyrir að hafa lagt mikið af mörkum til
þess að láta kryfja þessi sögulegu tímamót, bæði með útgáfu þessarar og
fleiri bóka, enda má segja að félagið hafi verið bundið hinu nýja íslenska ríki
menningarlegum böndum allt frá upphafi með margþættu útgáfustarfi sínu.
Bókin ber fremur hefðbundinn titil, Frjálst og fullvalda ríki. Ísland 1918‒
2018. Þetta er auðvitað vísun til þeirrar nýju stjórnskipulegu stöðu sem
ritdómar186
Saga vor 2019 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 13.5.2019 17:22 Page 186