Saga - 2019, Page 189

landið fékk með sambandslagasamningnum. Bókin er hins vegar engin lof-
rulla um stöðu og þróun hins nýja ríkis. Jafnvel hefði mátt vera spurningar-
merki milli aðal- og undirtitils verksins í stað punkts vegna þess að höfund-
arnir þrettán, sagnfræðingar, stjórnmálafræðingar og lögfræðingar, rýna allir
í fullveldið með gagnrýnum hætti. Og þeir gera það hver á sinn hátt en það
er einmitt einn helsti styrkleiki þessa greinasafns hversu margbreytilegar
nálganir þeirra eru.
Ef lýsa ætti bókinni í hnotskurn þá mætti segja að nálganirnar séu flestar
hugmynda- og stjórnmálasögulegar en síður félags- eða hagsögulegar, hvað
þá einsögulegar. Kemur það auðvitað til af því að viðfangsefnið, fullveldi,
hefur um langt skeið verið höndlað með þessum hætti. Þá verður að geta
þess að þó að „fullveldisöldin“ sé tilgreind í undirtitli þá er forsögunni
einnig gerð góð skil og þótt nafnið Ísland standi þar einnig skýrum stöfum
fara höfundar langt út fyrir þau landfræðilegu mörk með vísunum í fjöl -
mörg samanburðardæmi úr öðrum heimsálfum. Fræðilegt gildi bókarinnar
er því ótvírætt. Auk þess er hún skrifuð og ritstýrt með þeim hætti að allt
áhugafólk um söguleg efni ætti að geta haft gagn af henni. Ekki skemmir
fyrir að vel er vísað á milli einstakra kafla þannig að lesendur geta valið sér
kafla til að byrja á.
Sé í stuttu máli litið yfir efni bókarinnar þá ríður Guðmundur Hálf -
danarson sagnfræðingur á vaðið og fjallar um hugmyndafræðilegar rætur
fullveldishugtaksins og rekur þær til upphafs árnýaldar. Ragnhildur Helga -
dóttir lögfræðingur lýsir því síðan hvernig forkólfar íslenskrar sjálfstæðis-
hreyfingar tóku fullveldishugtakið upp á sína arma og gerðu það að lykil-
atriði í sínum málflutningi snemma á tuttugustu öld. Guðmundur Jónsson
sagnfræðingur, sem jafnframt er ritstjóri verksins, fjallar um hvernig full-
veldinu var beitt til þess að byggja upp grunnstoðir nútímalegs ríkis sem
stóð veikum fótum í upphafi fullveldis. Skúli Magnússon lögfræðingur
rekur hvernig fullveldishugtakið þróaðist á fullveldistímanum og lögfræð -
ingarnir Bjarni Már Magnússon og Finnur Magnússon fjalla um fullveldi frá
sjónarhóli þjóðaréttar, meðal annars með tilliti til framsals valdheimilda.
Rasmus Gjedssø Bertelsen stjórnmálafræðingur greinir geópólitíska stöðu
Danmerkur sem smáríkis og tengsl þess við eyjarnar í norðvesturhluta
Atlantshafsins. Valur Ingimundarson sagnfræðingur rekur síðan ýmis álita-
mál varðandi fullveldi Íslands sem upp hafa komið í tengslum við fram-
kvæmd varnarsamningsins við Bandaríkin. Í sameiginlegum kafla greina
þau Baldur Þórhallsson stjórnmálafræðingur, Eva Dóra Kolbrúnardóttir
lögfræðingur og Þórunn Elfa Bjarkadóttir stjórnmálafræðingur orðræðuna
hérlendis í tengslum við þátttöku Íslands í evrópskri samvinnu á síðustu 50
árum. Þá fjallar Davíð Þór Björgvinsson lögfræðingur meðal annars um
hvernig þjóðarétturinn hefur í vaxandi mæli farið að taka til réttinda ein-
staklinga og lögaðila og að lokum greinir Silja Bára Ómarsdóttir stjórn-
málafræðingur áhrif hnattvæðingar á fullveldi ríkja í samtímanum.
ritdómar 187
Saga vor 2019 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 13.5.2019 17:22 Page 187