Saga - 2019, Qupperneq 200

Flugvallasaga Íslands er samtvinnuð sögu íslenskra utanríkismála og þá
kalda stríðsins sérstaklega. En hún snýst þó allt eins mikið um íslenska
pólitík og þá ekki síst stefnuna í byggðamálum. Þar tókust meðal annars á
viðhorf þingmanna og sveitarstjórnarfólks, sem heimtuðu fullkomna flug-
velli og áætlunarflug á hvert byggt ból, en hins vegar tæknileg sjónarmið
flugmálayfirvalda sem þurftu að forgangsraða sem og hagkvæmnisrök flug-
félaganna sem vildu fremur byggja upp fáa en öflugri áfangastaði. Tak -
markaðar fjárveitingar og skortur á langtímaáætlunum settu jafnframt svip
sinn á málaflokkinn, þar sem erfitt var að taka ákvarðanir um uppbyggingu
nema til árs í senn.
Árið 1983 sendi bandaríski tæknisagnfræðingurinn Thomas P. Hughes
frá sér tímamótaverkið Networks of Power: Electrification in Western Society,
1880–1930, þar sem sjónum var beint að uppbyggingu raforkukerfa nokk -
urra stórborga austan hafs og vestan á tímabilinu. Í bókinni tókst Hughes á
við það verkefni að fjalla um tröllaukin og flókin tæknikerfi og lagði áherslu
á hið fjölþætta hlutverk skapara slíkra kerfa, því smíði þeirra væri ekki ein-
ungis tæknilegt úrlausnarefni heldur ekki síður stjórnmálalegt, hagfræði -
legt, félagslegt og menningarlegt.
Saga flugvalla og flugleiðsögu á Íslandi vísar ekki til bókar Hughes, né
annarra kenningarlegra verka á sviði tæknisögu. Engu að síður fellur við -
fangsefnið afar vel að líkani Hughes. Auk þeirra stjórnmálalegu álitamála,
innlendra jafnt sem erlendra, sem rakin voru hér að framan þurftu stjórn-
endur íslenskra flugmála að reyna að spá fyrir um tæknibreytingar og þró -
un markaðsmála. Stundum rættust spádómarnir en í öðrum tilvikum ekki.
Þannig brugðust vonir um að innanlandsflug á helstu leiðum yrði borið
uppi af hraðskreiðum þotum og spár um að farþegavélar framtíðarinnar
þyrftu sífellt styttri flugbrautir til að hefja sig á loft reyndust heldur ekki
ganga eftir. Ítrekaðar misheppnaðar tilraunir til uppbyggingar millilanda-
flugs frá öðrum völlum en Keflavíkurflugvelli gætu talist af sama toga.
Þróun flugmála hefur jafnframt alla tíð haldist í hendur við breytingar
á öðrum tæknikerfum. Má þar nefna skipulag póst- og heilbrigðisþjónustu
vegna mikilvægis póst- og sjúkraflugs. Þá hefur uppbygging vegakerfis
ráðið miklu um skipulag áætlunarflugs. Þannig má færa góð rök fyrir því
að tilkoma Hvalfjarðarganga og vegabætur á Skaga hafi svipt fótunum und-
an reglubundnu flugi til Sauðárkróks. Flugið er einnig nátengt efnahagsleg-
um þáttum sem sést á beinum tengslum milli hagsældar og fjölgunar flug-
ferða. Þá er saga flugsins nátengd sögu ferðamannaiðnaðarins, stundum
með afar beinum hætti, líkt og þegar flugmálayfirvöld höfðu sjálf forgöngu
um rekstur hótels á Reykjavíkurflugvelli.
Höfundur verksins dregur saman óhemjumiklar upplýsingar um hvers
kyns framkvæmdir við flugvallarmannvirki um land allt og mun bókin
gagnast vel sem uppflettirit um slíkt. Hún er jafnframt skyldueign fyrir
áhugafólk um skipulagssögu höfuðborgarsvæðisins, ekki aðeins í tengslum
ritdómar198
Saga vor 2019 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 13.5.2019 17:22 Page 198