Saga - 2019, Side 205

og saman við heimildir um að bændur hafi ítrekað sett of mikið á og þar af
leiðandi horfellt búfénaðinn skal ósagt látið. Einnig eru færð sterk rök fyrir
því að alþýða manna á Íslandi hafi ekki haft það hótinu verra en alþýða
annarra Vestur-Evrópuríkja, ef til vill að sumu leyti betra.
Hnignun, hvaða hnignun? stendur vel undir ætlunarverki sínu. Hún fær
lesandann til að líta öðrum augum á þau viðfangsefni sem þar er fjallað um
auk þess sem hún hrekur ýmsar lífseigar bábiljur. Bókin ætti að vera hvatn-
ing til fræðimanna að fara nánar í saumana á því sem þar er tekið til umfjöll-
unar, bæði þeirra sem eru sammála höfundi og ekki síður hinna sem eru
honum ósammála. Bókin á einnig fullt erindi til almennings, hún er prýði -
lega stíluð og oft bráðskemmtileg aflestrar. Hafandi sagt þetta þá vaknar sú
spurning: Hvað á að kalla það þegar íbúum lands fækkar um meira en
helming í drepsótt og nær sér ekki almennilega á strik fyrr en um 500 árum
síðar, búfé fækkar stórlega og mörg býli fara í eyði til langframa? Mér dettur
bara í hug orðið hnignun og þá skiptir engu þótt þeir sem eftir tórðu hafi
haft það þokkalegt, miðað við aðstæður.
Guðmundur J. Guðmundsson
Þórunn Jarla Valdimarsdóttir, SKÚLI FÓGETI. FAÐIR REyKJAVÍKUR.
SAGA FRÁ ÁTJÁNDU ÖLD. JPV útgáfa. Reykjavík 2018. 256 bls. Mynda -
örk, myndaskrá og nafnaskrá.
Faðir Reykjavíkur er Skúli fógeti nefndur í titli nýútkominnar ævisögu hans
eftir Þórunni Jörlu Valdimarsdóttur. Með því vísar Þórunn til þess að Skúli
hafi verið upphafsmaður þess að Reykjavík varð að höfuðstað landsins með
staðarvali Innréttinganna þar og fleiru (bls. 181). Hér fylgir hún dæmi Lýðs
Björnssonar sagnfræðings sem nefndi einmitt einn kafla bókar sinnar um
Skúla fógeta frá 1966 — sem ber sama titil og bók Þórunnar — Faðir Reykja -
víkur (Skúli fógeti, Rvk 1966, bls. 33). Þess er þó ekki getið í riti Þórunnar né
annarra heimilda sem hún styðst við. Öllu frumlegra má teljast vera að
nefna Steinunni Björnsdóttur konu Skúla „mömmu Reykjavíkur“ (bls. 191)
og er ánægjulegt að sjá að kvenþjóðin skuli ekki gleymast í sögunni hér eins
og svo oft hefur brugðið við áður. Auðvitað skiptir 46 ára hjónaband máli í
sögu sérhvers manns.
Þórunn velur brúðkaup Ólafs Stefánssonar og Sigríðar Magnúsdóttur,
dóttur Magnúsar Gíslasonar amtmanns að Leirá, sumarið 1761 sem inngang
að ævisögu Skúla Magnússonar landfógeta þegar hann var nokkurn veginn
á hápunkti lífsins og valdamesti maður landsins. Brúðkaupið var eitt það
fínasta á öldinni og veislan táknræn fyrir íburði yfirstéttarinnar í landinu.
ritdómar 203
Saga vor 2019 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 13.5.2019 17:22 Page 203