Bibliotheca Arnamagnæana - 01.12.1957, Blaðsíða 243

241
Ved å velja hovdingar som er spreidde rundt mest heile Island oppnår
sogemannen og å gjeva soga meir av ålmennislandsk interesse. Dette kunne
vera naturleg for ein sogeskrivar med etter måten omf atande kjennskap
til soger frå ymse landsluter.
Er framstellinga her ovanfor rett, har vi komi borti noko av grunn-
leggjande interesse: Hovudhandlinga, knepa og kunstverk-
naden i soga er noko primært og vesentleg. Dei personane
som vert tekne i bruk til aktørar på scenen, er derimot
noko sekundært. Dei er utvalde or den romslege flokken av kjende
fortidsmenneske nett av di dei var hest skikka til å spela dei rollene som
skulle til for å realisera dei kunstnarlege planane til sogemannen.
Dette bruket av eldre litterær eller munnleg tradisjon til „kjelder“ for
soga er likevel berre den eine av dei måtane sogemannen utnyttar tilfanget
sitt på. Den andre måten er ikkje mindre viktig. Den går ut på at soge-
mannen nyttar eldre tradisjon til modeil for den forma ei analog fråsegn
har fått i B. Dette bruket av modellar eller skjema er sers omfatande og
avgrensar seg ikkje berre til reint litterære førebilete. I B finn vi og ei
rad motiv som går att i såkalla folkedikting, og som sogemannen allvisst
delvis kan ba lært å kjenna gjennom fri munnleg forteljing.
LITTERÆRE SAMBAND OG MODELLAR
I det fylgjande vil vi taka for oss slike døme på samsvar i innhald eller
form mellom B og andre norrøne litteraturverk som er så sermerkte eller
omfatande at ein anten må eller kan rekna med beinveges litterær på-
verknad1. Vi møter då straks ein av hovudvanskane i granskinga av i.-s.,
det at dateringa av dei einskilde litterære sogeverka er så usikker. Dette
gjer det og ofte så vanskeleg å seia kva veg påverknaden har gått i dei
høve der vi tykkjest kunna konstatera litterær skyldskap. Stundom møter
ein den tankegangen at der eit moment som er sams for to soger, er inn-
ordna i ein ålmenn samanheng i den eine, men berre er eit meir tilfelleleg
1 Eg skal ikkje her gjeva meg inn på ein meir generell diskusjon av spørsmålet
om litterær „påverknad". Men eg meiner folk gjerne har vori for snare til å kon-
statera påverknad innan sogelitteraturen, der vi ofte finn formelle likskapar som
kan vera tilfellelege. (Jfr. P. Wieselgren: Forfattarskapet till Eigla s. 171). Kor
langt ein skal gå i å krevja samsvar før ein reknar med påverknad, vil vel alltid
verta noko av ei skjønssak. Jfr. om dette O. Ostergren: Stilistisk språkvetenskap
s. 37-39; vidare Wieselgren i nemnde arbeid s. 117-118.
16 Bibliotheca Arnamagnæana, XVIII