Helga Law Journal

Ukioqatigiit
Ataaseq assigiiaat ilaat

Helga Law Journal - 01.01.2021, Qupperneq 44

Helga Law Journal - 01.01.2021, Qupperneq 44
Helga Law Journal Vol. 1, 2021 Pétur Dam Leifsson 4544 vildarréttarmanna á sviði þjóðaréttar á 20. öld, en á meðal hugmyndastrauma úr þeim ranni er kenningaskóli Vínarskólans sem gerði ráð fyrir því að setja mætti fram frumgreiningar á þjóðarétti í anda vildarréttar en þó algerlega óháð öðrum félagsvísindum. Hér í framhaldi er þó aðeins svigrúm til þess að stikla á stóru og greina frá þremur merkum og leiðandi fræðimönnum. Í fyrsta lagi er þá um að ræða Lassa Openheim sem telja má nokkuð dæmigerðan fyrir klassískar vildarréttaráherslur á síðari hluta 19. aldar og fram á 20. öld. Í öðru lagi Hans Kelsen sem var helsti kennimaður Vínarskólans á 20. öld. Í þriðja lagi er svo loks Hersh Lauterpacht, sem samtvinnar hefðbundinn vildarrétt við sterkar áherslur frá frjálslyndisstefnu og mannréttindum í sínum verkum og skrifum á 20. öld, sem verður nú að telja meginstraums nálgun á þjóðarétt eftir heimsstyrjaldirnar tvær. 10 Nokkrir helstu fræðimenn í þjóðarétti á 20. öld — Oppenheim, Kelsen og Lauterpacht Að endingu verður nú fjallað um þrjá fræðimenn sem allir settu mjög mark sitt á þróun þjóðaréttar á 20. öld en allir áttu þeir nokkuð viðlíka rætur ef svo mætti segja. Þeir voru allir af gyðingaættum, komu frá hinum þýska menningarheimi í Mið-Evrópu og þurftu allir að yfirgefa heimalönd sín á þessari öld öfganna, sem síðan leiddi til þess að þeir urðu að hasla sér völl í nýju heimalandi og lögðu þá fyrir sig þjóðarétt og komust svo allir til metorða á því sviði hver á sinn hátt. Er hér átt við Lassa Oppenheim (1858–1919), Hans Kelsen (1881–1973) og Hersch Lauterpacht (1897–1960). Oppenheim má telja vera nokkuð dæmigerðan fyrir vildarréttaráherslur 19. aldar og fram á 20. öld, Kelsen fetar að vissu leyti meira í fótspor háfleygari fræðimanna fyrri alda með afar sérstakri vildarréttarkenningu sinni um „hin hreinu lög“, en Lauterpacht er svo að segja leiðandi fræðimaður á sviði þjóðaréttar á síðari hluta 20. aldar þar sem áherslur vildarréttarins eru mildaðar af hugmyndafræði frjálslyndis og einstaklingsréttinda svo að útskýra megi með raunsönnum hætti þjóðarétt og fyrir hvað hann virðist helst standa í nútímanum. Lassa Francis Openheim fæddist inn í vel stæða fjölskyldu í nágrenni Frankfurt og nam hann síðan lögfræði í Göttingen, Berlín, Heidelberg og loks Freiburg þar sem hann var lausráðinn stundakennari í refsirétti árið 1889, en þá þegar var svo komið að vandasamt var fyrir menn af gyðingaættum að fá fastar stöður við háskóla í Þýskalandi. Var það ekki fyrr en Oppenheim afréði að flytja til Basel í Sviss að hann fékk loks prófessorsstöðu við háskólann þar í borg. Oppenheim var eftir sem áður ekki ánægður með ástandið í Mið-Evrópu á þessum árum og árið 1895 ákveður hann óvænt að brjóta allar brýr að baki sér og flytjast til Englands. Á sama tíma fer áhugi hans á þjóðarétti vaxandi og hann hefur stundakennslu í nýju landi við þann kunna skóla London School of Economics and Political Science (LSE) á því sviði og fær ríkisborgararétt í Bretlandi um aldamótin 1900, en auk þess byrjar breska utanríkisráðuneytið að leita til hans með ráðgjöf varðandi þjóðarétt. Árið 1905 kemur svo út fyrsta útgáfan af því kunna riti sem við nú þekkjum sem Oppenheims International Law og slær það umsvifalaust í gegn sem áhrifamesta ritið á sviði þjóðaréttar og er það svo enn í síðari útgáfum annarra. Árið 1908 er Oppenheim síðan ráðin Whewell prófessor í þjóðarétti við Háskólann í Cambridge og gegndi hann þeirri stöðu allt til dauðadags í október 1919.129 Sem fyrr segir vakti þetta rit Oppenheims þegar gríðarlega athygli og kom fljótlega út í fjölda ríkja og hann varð þekktur maður á heimsvísu á sviði þjóðaréttar. Það sem einkennir ritið öðru fremur er sá ásetningur höfundarins að setja skipulega og hlutlægt fram reglur þjóðaréttar eins og þær birtast í eiginlegum milliríkjasamskiptum, það er þá einkum í formi þjóðréttarvenja og þjóðréttarsamninga. Telja má áherslur Oppenheim dæmigerðar fyrir 19. aldar vildarréttaráherslur í þjóðarétti þar sem hann lagði mest upp úr hlutlægri greiningu á eiginlegri framkvæmd ríkja og þýðingu hennar í samhengi.130 Er þó ljóst að líkt og Kant þá taldi Oppenheim þjóðarétt hafa sérstakan normatífan tilgang sem væri sá að fyrirbyggja deilur ríkja og því væri algert lykilatriði að menn kynnu skil á reglunum eins og þær væru. Enn fremur er ljóst að Oppenheim deilir ekki þeirri sýn John Austin að þjóðaréttur sé ekki lög þar sem um væri að ræða samfélag ríkja sem teldu sig bundin af slíkum rétti og tiltekin viðurlög gætu réttilega leitt af brotum.131 Rit Oppenheim um þjóðarétt varð eftir hans dag að nokkurs konar stofnun á sviði þjóðaréttar þar sem eftirmenn hans tóku hver af öðrum við keflinu að ritstýra síðari útgáfum og má þar helsta nefna þá Arnold McNair og Hersch Lauterpacht.132 Hans Kelsen er ekki aðeins þekktur fyrir framlag sitt til þjóðaréttar heldur er hann einnig talinn vera einn helsti réttarheimspekingur 20. aldar fyrir vildarréttarkenningu sína um hið hreina form laganna (pure theory of law). Kelsen var þó þar ekki að öllu leyti eyland þar sem hann tilheyrði hópi fræðimanna í lögum sem voru einkum við Háskólann í Vínarborg og sem hafa síðar jafnan verið nefndir í einu lagi Vínarskólinn.133 Aðferðafræði Kelsen gekk út á það að greina lögin án áhrifa frá öðrum félagsvísindum þar sem lögfræði væru sérstök vísindi sem aðgreina bæri fullkomlega frá siðfræði, þjóðfélagsfræðum og stjórnmálum.134 Eftir því sem á leið fékk Kelsen sérstakan áhuga á þjóðarétti sem skipar mikilvægan sess í kenningu hans og enn síðar beindist sá áhugi hans einna helst að þróun alþjóðastofnana og þá einkum Sameinuðu þjóðanna. 129 Mathias Schmoeckel, „Lassa Oppenheim (1858–1919)“ í Bardo Fassbender og Anne Peters (ritstj.), The Oxford Handbook of The History of International Law (Oxford University Press 2012) bls. 1152–1153. 130 Neff (n 5) bls. 230. 131 Anghie (n 4) bls. 48. 132 Schmoeckel (n 129) bls. 1153–1155. 133 Aðrir merkir fræðimenn kenndir við Vínarskólann eru þeir Josef Kunz og a.m.k. um tíma Alfred Verdross. 134 Bardo Fassbender, „Hans Kelsen (1881–1973)“ í Bardo Fassbender og Anne Peters (ritstj.), The Oxford Handbook of The History of International Law (Oxford University Press 2012) bls. 1167.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188
Qupperneq 189
Qupperneq 190
Qupperneq 191
Qupperneq 192
Qupperneq 193
Qupperneq 194
Qupperneq 195
Qupperneq 196
Qupperneq 197
Qupperneq 198
Qupperneq 199
Qupperneq 200
Qupperneq 201
Qupperneq 202
Qupperneq 203
Qupperneq 204
Qupperneq 205
Qupperneq 206
Qupperneq 207
Qupperneq 208
Qupperneq 209
Qupperneq 210
Qupperneq 211
Qupperneq 212
Qupperneq 213
Qupperneq 214
Qupperneq 215
Qupperneq 216
Qupperneq 217
Qupperneq 218
Qupperneq 219
Qupperneq 220
Qupperneq 221
Qupperneq 222
Qupperneq 223
Qupperneq 224

x

Helga Law Journal

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Helga Law Journal
https://timarit.is/publication/1677

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.