Andvari - 01.01.2013, Side 136

134
SVEINN YNGVI EGILSSON
ANDVARI
Skáld íslenskrar upplýsingar frumortu ekki aðeins heldur þýddu einnig
hjarðljóð af ýmsu tagi. fvlá þar nefna útleggingar Jóns Þorlákssonar á Bægisá
á kvæði norska skáldsins Christians Tullin, Sjötti maídagur (1774), sem
hefur að geyma ljóðrænar lýsingar á fegurð vorsins og yndi, svo að einna
helst minnir á lýsingar á jarðneskri paradís. En Jón átti það líka til að snúa
út úr hjarðljóðahefðinni og setja hana í hversdagslegt samhengi. Hann lagði
á gamansaman hátt út af Georgica Virgils þegar hann orti kvæðið Georgica
skemmri og brá þar á leik með mannsnafnið Georg: „Ort til Georgs, sonar
Einars Hjaltesteðs“ (1.-2. erindi):
Góð-skáld gjörði smíða
Georgica laung; -
skemmri, sem eg saung,
sama nafn skal prýða.
Verkstofn valdi ljóða
Virgilíus þörf
akurirkjustörf,
en eg hann Georg góða.10
Jónas Hallgrímsson hélt uppi merkjum Eggerts Ólafssonar á 19. öld og orti
Hulduljóð í minningu hans, en þau eru tilbrigði við ákveðna grein hjarðljóða,
þá sem kölluð er pastoral elegy á ensku eða hjarðljóðaraunir. í Hulduljóðum
setur Jónas fram harða gagnrýni á ýmislegt sem honum þykir ábótavant á
íslandi, enda höfðu elegíur af þessu tagi verið notaðar fyrr í ádeiluskyni, t.d. í
17. aldar kvæðinu Lycidas eftir John Milton.11 í öðrum ljóðum yrkir Jónas um
fold með blíðri brá og sælu blómi valla (íslands minni), um ungmenni sem
tína saman blóm á sumarheiði (Ferðalok) og fleira í þeim dúr. Náttúrusýn
hans var þó flóknari en svo að henni verði eingöngu lýst sem hjarðljóðalegri,
enda orti hann t.d. kvæði um eldsumbrot (Fjallið Skjaldbreiður) þar sem nátt-
úran birtist sem hrikalegt og eyðandi afl í ægifegurð sinni. Sýn hans á nátt-
úruna rúmar því bæði hið hjarðljóðalega og hið háleita, hið smágerða og hið
stórbrotna, hið skáldlega og hið vísindalega, lífið og dauðann.12 Sveitasælan
er stundleg í ljóðum Jónasar og jafnvel villandi, eins og þegar elskendurnir í
Ferðalokum átta sig ekki á aðskilnaðinum sem yfir þeim vofir (góðir blóm-
álfar gráta hann en þau halda að tárin séu dögg) eða þegar ungamóðirin í
Heylóarvísu flögrar sæl út um sveitir í sumardýrðinni og veit ekki að hrafn
hefur étið unga hennar, sem minnir aftur á dauðann í sveitasælunni (Et in
Arcadia egó). Á það einnig við um kvæði eins og Gunnarshólma þar sem
hetjan vill heldur bíða dauða en yfirgefa hlíðina sína fögru (Jónas dregur þar
upp hjarðljóðamynd af fögrum jarðargróða, fénaði sem dreifir sér um græna
haga og rjóðri rós sem blikar við bleikan akur). Sama má segja um náttúru-