Andvari - 01.01.2013, Síða 150

148
SVEINN EINARSSON
ANDVARI
1993 og leikurinn frumfluttur á leiklistarhátíð í Hafnarfirði, síðan í Gamla bíó
og víðar. Þetta leikrit hefur orðið lífseigt, var fyrst leikið í Útvarpsleikhúsinu
2003 og síðan 2013 í sjónvarpinu, þegar forráðamenn á þeim vettvangi loks
tóku á sig rögg og fór að sinna aftur framleiðslu á leiknu innlendu efni.
Atburðarásin segir lítt um galdurinn í leiknum, en þær ólíku uppfærslur
sem hafa verið á leiknum hafa verið hver með sínum hætti og sannfært mann
um ágæti verksins sem lætur svo vel að ólíkum túlkunarmáta. í stuttu máli
sagt rekur roskin kona eins konar gisti- og veitingahús með aðstoð upp-
burðarlítils pilts sem hefur límst hjá henni. Gestanauð virðist ekki vera neitt
aðalatriði; einhvers staðar leynast peningar eins og hjá pressara-hjónunum í
Dúfnaveislunni. Þangað slæðist þó í upphafi leiks ungt par og er eins og sú
gamla virðist hafa séð í gegnum holt og hæðir og búist við þeim, þó að ekkert
sýnist hafi verið fyrirfram frá gengið. Þetta eru þingmannsefni á peningalegri
framabraut, óttalegur kubbur, og kærasta hans að berjast við að finna sitt eigið
sjálfstæði og sína eigin lífssýn. Einhvern veginn æxlast það þannig, að það
finnur hún hjá kokki og hjálparhellu þeirrar gömlu, sem beinlínis sparkar
honum úr hreiðrinu, en sjálf tekur hún að sér að ala þingmannsspíruna upp til
skynsamlegra verðmætamats í tilverunni.
Þessi flétta kann að virðast þunnur þrettándi, en staðreyndin er sú að þessi
bráðfyndni leikur er bæði undirfurðulegur og harla rökfastur í byggingu og
ekki síst talsvert umhugsunarefni; fjallar sem sagt um það upp úr hverju menn
leggja í lífinu. Þó að leikurinn sé skemmtileikur á yfirborðinu er í honum skýr
siðferðilegur boðskapur. Og samt er það einn helsti kostur hans að maður er
aldrei viss um hvort hann er að gerast i alvörunni eða ekki. Hann hefur sig
sem sagt upp úr venjulegu raunsæilegu siðbótarleikriti og skilur mann eftir
með svolítið nýtt bragð í munni. Og nýtt bros.
En nú var röðin komin að Elínu Helenu, einu dýpsta og sárasta verki Arna,
nátengdu ljóðum hans sem oft geta flutt manni viðkvæm sannindi í fáum
orðum. Og nú loks, sem sagt sama ár, 1993, var Árna boðið inn á Litla svið
Borgarleikhússins.
Þetta er alvarlegt nútímadrama. Efnið er sótt i samtíma okkar eins og í
öðrum verkum Árna. En hér kveður við allt annan tón. Persónur leiksins
eru fjórar og heita Elín, Helena, Elín Helena og Rikki. Ef efnið er rakið í
einföldum orðum, sagt frá ungri íslenskri stúlku sem fer til Bandaríkjanna
að leita uppi föður sinn, sem hún hefur óljóst minni af, og nýtur við það
aðstoðar móðursystur sinnar sem er búsett þar vestra, - þá segir það ekki
mikið um þetta sérstæða verk í íslenskri leikritun. Fremur kemur manni í hug
verk Pirandellos, svo margslunginn er þessi sjónleikur; hann gerist á ýmsum
stöðum og ýmsum tímum, stundum samtímis, og samtölin fara fram bæði í
núinu og þáinu, einnig stundum samtímis. Hið ytra er þetta sannleiksleit ungs
jarðfræðings, Elínar Helenu, sem lengi hefur þráð að vita meira um uppruna