Jökull


Jökull - 01.01.2021, Blaðsíða 81

Jökull - 01.01.2021, Blaðsíða 81
Álftaver’s experience of the 1918 Katla eruption Vilhjálmur Bjarnason coming helter-skelter with news of the eruption. Sigurður rushed away to the sheep sorters, and the people at the sorting pens managed to cross the Skálm river at the Skógarvað ford just 1–2 km away ahead of the floodwater front, shortly before the flood reached the river. Vilhjálmur, who had rid- den in distress for seven kilometres, crossed the Skálm and parted with Sigurður. He and the sorters who were located at the Fossarétt sheep sorting pen made the crossing just before the flood entered the river (Bjarnason, 1985). Other sorters who were not by the sorting pen had to go a long way to cross the river Skálm and rode towards Skálmabæjarhraun. When the sorters had crossed the river Skálm they saw the flood wall, in an estimated 10-minute travel time from their location (Jóhannsson, 1919). When news of the flood reached the herders in the Upphagar pastures they rode as fast as they could by Nátthagasker, and when they approached the rocks north of Ljósavatnaháls they became aware of the flood that streamed across the outwash plain west of Laufskálavarða (Figure 3), and so they headed straight for Skálmarbæjarhraun lava field and Skálmarbæjar- hraun farm (Figure 4). The men herding the flock in Upphagar, between the rivers Leirá and Skálm (Figure 3), first noticed that something serious was happening. When they were some distance south of Laufskálavarða, they had heard increasing thudding and crashing but could not see the flood, as they were in a sandy hollow with ridges on both sides which obscured the view to the west. They continued towards the Fossarétt pen. But when “we were far south of Laufskálavarða and north of the grassland we could see that some are leav- ing the sheep-sorting pen and crossing Skálm, and just then we saw men [from Upphagar] riding as fast as they could from the west and crossing the Ljósu- vatnaháls and heading to the east towards the pen (Figure 4). And we had only a short distance to the grassland, but as the sheep became tired from all the travelling, we walked with the sheep and towed the horses behind” (Oddsson, 1968, page 6). During this, one of the lambs became separated from the flock. One herder, Jón Gíslason from Norðurhjáleiga, turned around to get the lamb into the flock, and Brynjólfur Oddsson from Þykkvabæjarklaustur is quoted as say- ing that when Jón had turned round he said: “So it’s Katla!” (Oddsson, 1968 page 6–7). Brynjólfur esti- mated that the flood was not over 100 metres away from them (Oddsson, 1968). Jón Gíslason’s description of events is as follows: “What I saw will stay with me for a long time. Be- hind us was raging an enormous, terrifying flood which tore along the depression between the two lava ridges... We moved as fast as we could, heading south to Ljósavatnaháls. When we got there, we saw that the flood was spreading eastwards out of the river Skálm, to the south of us; so, it was not possible to continue that way. We changed direction then and carried on towards Skálmarbæjarhraun. We galloped the horses at the depression which lies between Ljósa- vatn and the lava field and tore straight across ditches and streams. It was touch and go whether we or the flood would win. Still, we reached the edge of the lava before the flood hit it, but it was so close that it broke over our trail 40–50 metres from the edge of the lava field.” (Gíslason 1919, page 35) Once they were up on the lava field, they contin- ued towards a rock islet in the western part of the lava field, where the other herders from the summer pas- tures and the sheep sorters who had been unable to cross the river Skálm had congregated. People kept together and watched the flood (the branch of the out- burst flood that emerged on the outwash plain west of Laufskálavarða, Figure 3) as it raced with tremen- dous power and speed, sweeping along icebergs and flowing over everything in its path (Gíslason, 1919). The leading edge of the flood pushed up soil and veg- etated land (like rolled-up pancakes), which then be- came mixed with the glacial water and was destroyed (Gísladóttir and Margrétardóttir, 2004, p. 7). The out- burst flood was dark brown and formidable, according to their description, with a strong stench of sulphur. The men did not think it was advisable to stay on the rock, with their many horses and no vegetation. The flood was heading around the islet west of Skálmar- bæjarhraun (Figure 2), so they made for the Skálmar- bæjarhraun farm which was the northernmost farm in Álftaver and the only farm north of Skálm (Gíslason, 1919). JÖKULL No. 71, 2021 79
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179

x

Jökull

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.