Jökull - 01.01.2021, Page 129

Jöklarannsóknir á Íslandi á fimmta áratugnum
Einar B. Pálsson í skíðaferð 1936. – Einar B. Páls-
son on a skiing trip in 1936. Ljósm./Photo. Óþekkt-
ur./Unknown.
Rannsóknir á Mýrdalsjökli 1943–1944
Á heimleiðinni frá Grímsvötnum var farið yfir Mýr-
dalssand. Glaða sólskin var, og glampaði af snjóhvítri
bungu Mýrdalsjökuls beint framundan. Þá er það, að
einhver okkar segir: „Þangað þarf að fara næst“. Og
næsta verkefni var Mýrdalsjökull. Þangað fórum við
næsta sumar, í júlí 1943. Þar vorum við á kunnari
slóðum, því að við vorum áður búnir að vera á skíð-
um á Fimmvörðuhálsi í páskaferðum og liggja bæði í
tjaldi og snjóhúsi í þeim hásal vinda.
Það var reynsla okkar, að ef menn ætla sér að fara
á jökul á skíðum, draga sleða, gista á jöklinum og að
auki vinna þar eitthvert verk, þá er ráðlegt að vera ekki
færri en fjórir saman. Það stóðst rækilega í ferðinni á
Mýrdalsjökul í júlí 1943. Við vorum fjórir, auk okkar
Steinþórs voru Jón Eyþórsson og Leó Eggertsson, fé-
lagi minn úr Skíðadeild KR, duglegur skíða– og ferða-
maður.
Þetta var á styrjaldarárunum. Enginn okkar réð yf-
ir bíl og við fórum með allan farangurinn í áætlunar-
bíl austur að Ytri–Skógum og gistum þar. Næsta dag
lögðum við í fjallgönguna. Við höfðum fjóra hesta frá
Skógum undir skíðum, sleða og farangri upp að jökli
og mann með til þess að fara með hestana til baka.
Bílar, sem gátu ekið utan vega, voru þá ekki komnir
til landsins, nema bílar setuliðsins. Leið okkar lá upp
Skógaheiði, þangað sem Mýrdalsjökull liggur fram á
Fimmvörðuháls austanverðan. Við fórum með hest-
ana spölkorn austur á jökulinn, tókum ofan klyfjarnar,
settum saman sleðann og sendum hestana til byggða.
Svo stigum við á skíðin, drógum sleðann með 200 kg
farangri og stefndum í austurátt upp eftir víðum jökul-
hrygg, sem gengur vestur úr vestustu bungu Mýrdals-
jökuls. Við komum á stað, þar sem sá niður í Goða-
land til norðvesturs en til draga Sólheimajökuls í suð-
austri. Þar ákváðum við að tjalda og ganga á bunguna
næsta dag.
Ekki gekk það nú eftir. Við áttum góða nótt á
snjónum og næsta dag vorum við fljótir að gera klárt
og komast af stað á skíðunum með sleðann í eftir-
dragi. Veður var allsæmilegt, þótt smávegis væta væri
í lofti. En þegar við höfðum gengið fáeina kílómetra í
austurátt í rótum jökulbungunnar, var sem hvellur yrði
í lofti. Á okkur brast á einni svipstund slíkur storm-
ur, að við fengum ekki við neitt ráðið nema að halda
saman dóti okkar og okkur sjálfum. Við gripum skófl-
ur og hófum strax að grafa okkur holu í snjóinn. Ekki
var unnt að hlaða skjólvegg því að snjór, sem losnaði
fauk jafnharðan brott. Hiti var um frostmark. Ekki
lægði storminn um daginn og við héldum áfram að
grafa langt fram á kvöld.
Þá vorum við loks búnir að grafa gryfju, fjögurra
metra djúpa, og stigaþrep niður í hana, en lárétt út
frá „stigahúsinu“ var grafið út manngengt „herbergi“,
fjórir fermetrar að flatarmáli undir hvelfdu lofti, sem
ekki átti að geta hrunið yfir okkur. Þetta var mikið og
erfitt verk, því að öllum snjónum þurfti að lyfta eða
henda upp á yfirborð jökulsins, þar sem vindurinn tók
svo við honum.
JÖKULL No. 71, 2021 127