Úrval - 01.04.1953, Page 50

48
ÚRVAL
um af ölduhreyfingu í efni sem
hún sé umflotin af. Ef ég ætti
að orða þetta eins gætilega og
mér er unnt, mundi ég segja,
að það eina sem um er að ræða,
er að þær stærðfræðilegu jöfnur
sem fram koma í kvantafræð-
unum eru hliðstæðar þeim jöfn-
um, sem notaðar eru til að lýsa
ölduhreyfingu. Þetta mætti orða
dálítið óvarlegar þannig, að
lausnin á tilteknu viðfangsefni
sé ákveðið öldumynztur sem
stýri ögninni á vissan hátt, eða
öilu heldur ákveði líkur þess að
ögnin verði á tilteknum stað á
tiltekinni stund. Þannig er til
dæmis kvantafræðileg lausn á
því viðfangsefni sem radíum-
kjarninn er, öldumynztur sem
ekki nær út fyrir kjarnann fyrst
í stað (eins og öldur, sem lítill
stormsveipur vekur úti á miðju
Atlantshafi), en smám saman
dreifast öldumar í allar áttir og
um leið vaxa líkurnar á því að
sú alfaögn sem kjaminn getur
losað sig við sé komin út fyr-
ir hann líka. Nú kann það að
koma flatt upp á lesandann, að
heyra kjarnanum lýst sem
breytilegu öldumynztri, þar sem
rétt áður var lögð á það áherzla
að hann væri óbreytilegur, allt
fram til þess augnabliks er hann
springur. Þetta er þýðingarmik-
ið atriði. Þegar sagt var að
kjaminn breyttist ekki neitt
fyrr en hann sundrast, var átt
við það, að hvenær sem kjarn-
inn er athugaður, kemur ekki
nema eitt af tvennu í Ijós: ann-
aðhvort er kjarninn algerlega
óbreyttur eða sprengingin hefur
átt sér stað. En öldumynztrið
speglar það sem vitað er um
ástand kjarnans nokkurri stund
eftir athugun (sem að sjálfsögðu
hefur sýnt kjarnann heilan).
Eftir því sem tíminn líður, verð-
ur sennilegra að sprengingin
hafi átt sér stað, og það er þetta
sem lesa má úr öldumynztrinu.
En sýni ný athugun, að kjarn-
inn sé enn óskaddaður, hrekkur
öldumynztrið aftur í sitt fyrra
lag og sagan endurtekur sig.
öldumar í mynztrinu em ekki
raunverulegar, þær em stærð-
fræðilegt hugtak, sem gera
mönnum kleift að nota fyrri at-
huganir til þess að segja fyrir
um hvernig líklegast sé að
kjaminn muni hegða sér. Það
er lýsing, ekki á radíumkjam-
anum sem slíkum, heldur á því
sem menn vita um hann.
Svo að við snúum okkur aft-
ur að sameindum loftsins, þá er
hreyfingum þeirra einnig stýrt
af öldumynztri á sama hátt og
ég var að skýra. Öldurnar í
mynztrinu dreifast eftir því sem
tíminn líður, og þeim mun hrað-
ar sem mynztrið er þrengra t
upphafi. Af þessari dreifingar-
hneigð leiðir óvissusamhengið:
þeim mun nákvæmar sem staður
einhverrar agnar er þekktur,
þeim mun þrengra verður það
öldumynztur sem til hennar
svarar og þeim mun hraðar
dreifast öldumar, en það þýð-
ir að ögnin hefur mikið frjáls-