Úrval - 01.09.1953, Síða 14

12
TJRVAL
en ég þori að fullyrða, að af
um 8000 félögum í rithöfunda-
félaginu eru 3—4000 launþegar.
Og er þó ekki sagan öll, því að
vísu eru langflestir rithöfundar,
sem getið hafa sér orð á ein-
hverju sviði, félagar í rithöf-
undafélaginu, en tugir þúsunda
atvinnurithöfunda og fastlaun-
aðra starfsmanna við blöð og
fréttastofnanir, tímarit og fag-
rit, auglýsingaskrifstofur og
skrifstofur sem reka ýmis kon-
ar upplýsingaþjónustu, standa
utan samtakanna.
Það er aðeins gagnvart leik-
húsum og bókaútgefendum (og
að nokkru leyti útgefendum
tímarita og vikublaða), sem rit-
höfundurinn kemur enn fram
sem frjáls og óháður listamað-
ur, og þeir leikrita- og skáld-
sagnahöfundar eru sárafáir,
jafnvel í hópi hinna frægustu,
sem vinna ekki öðru hverju verk
fyrir kvikmynadafélög og sjón-
varp gegn föstum launum. Mig
minnir ég hafi einhversstaðar
lesið, að einungis um hundrað
amerískir rithöfundar lifi ein-
göngu á höfundarlaunum sínum.
Það skiptir raunar ekki máli,
hvort þeir eru fimmtíu eða tvö
hundruð. Aðalatriðið er, að sem
stendur hafa flestir amerískir
rithöfundar framfæri sitt að
nokkru eða öllu leyti af fast-
launaðri vinnu.
Áður en vér ræðum frekar
þetta óvænta ástand sem skap-
azt hefur í heimi bókmenntanna,
ættmn vér að spyrja sjálfa oss
hvemig þróunin byrjaði. Svarið
er ekki vandfundið. Sú breyting,
sem orðið hefur á stöðu rithöf-
undarins, er aðeins einn þátt-
ur í þeirri róttæku framvindu,
sem hefur stefnt að því að gera
alla skapandi vinnu vélræna og
samhæfða (standardiseraða).
Fyrir hundrað árum bjuggu
handverksmenn til f lestar vörur.
En af því að handiðnin getur
ekki keppt við vélarnar, er hún
að því komin að deyja út, ekki
aðeins í Bandaríkjunum, heldur
allsstaðar í heiminum. í stað
sjálfstæðs (og oft frábærs)
handiðnaðarmanns er komin ein-
hæf mannvél við færiband. Jarð-
yrkjustörfin eru einnig orðin
vélrænni. Bóndi hins liðna tíma
er orðinn að manni, sem stjórn-
ar flóknum verkfærum og vél-
um. Það er þetta, sem við köll-
um framfarir, og kannski er það
rétt, að svo miklu leyti sem það
léttir einstaklingum störfin og
eykur framleiðslu neyzluvara.
Að minnsta kosti er það þróun,
sem mun sennilega halda áfram,
og sú staðreynd, að sama þró-
unin á sér stað á sviði bók-
menntanna, hlýtur að vera ríku-
legt íhugunarefni hverjum þeim,
sem telur mikilvægt, að hugsun
og ímyndunarafl njóti áfram
frelsis.
Alveg fram á byrjun þessar-
ar aldar voru ritstörf næstum
eingöngu sjálfstætt og í hæsta
máta persónulegt starf. Jafnvel
í blöðunmn gætti mjög persónu-
legs smekks, og það sem í þau