Úrval - 01.09.1953, Page 60

58
tJRVAL
breiddust brátt út um heiminn.
Verksmiðiur voru settar á fót
í Englandi og Þýzkalandi, og
sölumiðstöðvar — sem líka
kenndu meðferð vélarinnar —
voru settar á laggirnar í ýms-
um öðrum löndum. Nú í dag býr
verksmiðja Linotypefélagsins í
Brooklyn í New York, til stafa-
mót og stafaborð á vélarnar
fyrir nærri eitt þúsund tungu-
mál. Margar þeirra 75 þúsund
véla, sem nú starfa, hafa gengið
20 ár án nokkurrar verulegrar
bilunar.*)
Ottmar Mergenthaler er lítið
þekktur í dag, en í kringum 1890
var hann mikilsvirtur og víð-
frægur maður. Ágóði hans af
uppfinningu Linotypevélarinn-
ar, sem runnið hefur til hans og
erfingja hans, nemur alls um
1 millj. og 500 þús. dölum. Hann
*) Eins og ekki má ólíklegt þykja,
hagnýtti Mergenthaler sér stundum
snjallar hughmyndir fyrirrennara
sinna, er ekki báru þó gæfu til að
gera vélar sinar nothæfar. Ein slikra
hugmynda. er „fleygur" sá, er ræð-
ur bili milli orða i lesmáli og jafnar
línurnar. „Fleygurinn" er reyndar
samloka tveggja jafnfláa fleyga, sem
vélin glennir og jafnar með línuna.
Á fyrstu vélunum var önnur aðferð
höfð við þetta, en vegna þess að þetta
reyndist hagkvæmasta aðferðin í
þessu efni, notaði Mergenthaler þessa
aðferð á síðari vélum sínum. Lino-
typefélagið átti ekki einkaleyfið á
þessu stykki, en taldi það svo þýð-
ingarmikið, að það vann það til að
kaupa einkaleyfið fyrir 415.000 dali!
— Þýð.
fann upp fleiri merkilegar vélar,
þar á meðal þreskivél og körfu-
fléttunarvél.
En hann hirti lítið um pen-
inga. Uppistaðan í eðli hans var
þrásókn að fullkomnun í öllu
því, sem hann tók sér fyrir
hendur. Hann sagði alltaf að
vélar ættu að vera endingar-
góðar og gangvissar. En hann
hirti ekki um þá staðreynd, að
hægt er að ofbjóða „mannvél-
inni“. Þegar einhver hugmynd
greip hann, varð hún allsráð-
andi; hann gleymdi tíma, mat
og svefni. Þegar hann var að
endurbæta síðari vél sína, fékk
hann brjósthimnubólgu en vann
eins og vanalega; afleiðingin
varð lungnatæring. Læknarnir
gátu fengið hann til að fara til
suðvesturríkjanna, til að ná
heilsunni. Hann tók með sér
teiknara og hélt áfram að vinna
með þeim. Svo eyðilagðist heim-
ili hans í Deming í New Mexico,
af eldsvoða og þar brann mikið
af dýrmætum teikningum og
handritið að ævisögu, sem hann
var að skrifa.
Þrátt fyrir aðvaranir lækn-
anna hvarf hann aftur til Balti-
more. Þegar hann dó þar, árið
1899, var hann aðeins 45 ára.
En hann hafði komið af stað
byltingu, sem var svo voldug
og víðtæk, að hún snertir hvern
læsan einstakling.
Ó. Sv. íslenzkaði.
~œ—