Úrval - 01.09.1953, Side 62

60
tJRVAL,
skýra þetta fyrirbrigði í Colo-
rado? Var það rangt hjá nátt-
úrufræðingunum, að risabjór-
inn væri útdauður fyrir árþús-
undum? Var hann kannski enn-
þá við lýði í skógum Colorado?
Bitin voru nýleg, trén voru
ekki nema tíu til tuttugu ára
gömul. Nei, náttúrufræðing-
arnir höfðu rétt fyrir sér, risa-
bjórinn var útdauður, þótt sum-
um Coloradobúum kunni að
þykja fyrir því að svo sé. Skýr-
ingin er ósköp einföld. Bjórinn
hefur nagað trén að vetrarlagi
þegar fimm til sex feta þykk-
ur snjór var á jörðu! Við fá-
um hér eina sönnun á orðum
Gilberts, að „ekki er allt sem
sýnist“.
Þá trú, að strúturinn stingi
höfðinu í sandinn þegar hann
verður hræddur, má rekja aft-
ur til hinna fornu Rómverja.
Gagnstætt allri skynsemi hef-
ur þessi trú lifað góðu lífi í
tvö þúsund ár og lifir enn. En
strúturinn lætur sig þessa trú
engu skipta og dettur ekki í
hug að stinga hausnum í sand-
inn, enda lifir hann í landi þar
sem Ijón og önnur rándýr eru
reiðubúinn að eta hvern þann
fugl, er hagaði sér svo fávís-
lega. Strúturinn væri sennilega
löngu útdauður, ef þjóðsagan
um hann væri rétt.
Þeir munu vera teljandi, sem
ekki trúa því að naut reiðist
þegar það sér eitthvað rautt.
Vísindin afneita þessari trú á
þeirri forsendu, að nautið sé
litblint. Hinn kunni nautabani
Sidney Franklin, sem vissulega
hefur reynsluna í þessu efni,
styður kenningu vísindanna;
hann segir, að það sé hreyfing
klæðisins en ekki liturinn, sem
æsir það. En nú mim einhver
spyrja: „Hvernig er hægt að
ganga úr skugga um, að nautið
sé litblint?"
Ein aðferð til að prófa litar-
sjón er að fela fæðu bak við
aðrar af tvennum dyrum, sem
lýstar eru með mismunandi lit-
um ljósum. Eftir að dýrið hef-
ur vanizt því að finna fæðuna
stöðugt bak við sömu hurðina,
leitar það hennar alltaf þar.
Hin hurðin er alltaf höfð lok-
uð. í fyrstu er liturinn á hurð-
inni, sem fæðan er geymd bak
við, miklu bjartari en á hinni
hurðinni. Þegar dýrið hefur
lært til fulls að nota alltaf
réttu hurðina, er ljósið á bak
við hana fært fjær henni, en
ljósið á bak við hina hurðina
er fært nær henni. Við þetta
jafnast birta litanna á hurðun-
um. Þegar birtan er orðin jöfn
á þeim báðum, mundi ljósmynd
(ekki litmynd), sem tekin væri
af hurðunum, ekki sýna neinn
mun á þeim. Ef dýrið er lit-
blint fer eins fyrir því og ljós-
myndavélinni: það greinir eng-
an mun á hurðunum. Með svona
tilraunum hafa fengizt sönnur
á því að bæði hundar og naut
eru litblind.
Margt í „ónáttúrlegri" nátt-
úrufræði er erfitt að afsanna.