Læknablaðið : fylgirit - 05.01.2015, Qupperneq 41

E 106 Tíðni forréttinga meðal almennra tannlækna
Sigurbjörg Inga Björnsdóttir, Apríl Sól Salómonsdóttir, Teitur Jónsson
Tannlæknadeild Háskóla Íslands
tj@hi.is
Inngangur: Tilgangur rannsóknarinnar var að afla upplýsinga um for-
réttingar meðal almennra tannlækna; hversu algengt það sé að þeir
geri forréttingar og hvaða aðferðir eða tæki séu helst notuð. Einnig var
skoðað hvort kyn, aldur, starfsaldur eða fjarlægð til næsta tannréttinga-
sérfræðings skipti máli þegar tekin er ákvörðun um forréttingu.
Efniviður og aðferðir: Rafrænn spurningalisti með 14 spurningum var
sendur til allra félagsmanna Tannlæknafélags Íslands (TFÍ), samtals 284
manns, en 273 þeirra eru starfandi. Svarhlutfallið var 45,4% þar sem
124 svör bárust, þar af 99 frá starfandi almennum tannlæknum. Einnig
var stuðst við upplýsingar frá Sjúkratryggingum Íslands (SÍ) um fjölda
þenslugóma sem fengust endurgreiddir á fimm ára tímabili.
Niðurstöður: Mikill meirihluti almennra tannlækna á Íslandi sinnir for-
réttingum að einhverju leyti. Tíðni forréttinga hafði nokkra fylgni við
kyn, en ekki fannst samband við aldur eða starfsaldur tannlækna og
ekki við aðgang að tannréttingasérfræðingi í sveitarfélaginu. Tölur frá SÍ
um fjölda umsókna eru mun lægri en niðurstöður rannsóknarinnar og
benda til þess að hluti þenslugóma sem gerðir eru árlega sé ekki endur-
greiddur eða að fjöldi þeirra sé ofmetinn í könnuninni.
Ályktanir: Meirihluti almennra tannlækna sinnir forréttingum að
einhverju leyti, en fáir í miklum mæli. Kvenkyns tannlæknar drógu
marktækt oftar úr barnatennur en karlar, Helstu tannréttingatæki sem
smíðuð eru á tannsmíðaverkstæðum eru gómplötur með framfærslu-
fjöður/fjöðrum, þenslugómar og bithækkunarplötur.
E 107 Dánartíðni vegna blóðþurrðarhjartasjúkdóma á Íslandi,
Norður- og Eystrasaltslöndum árin 1981-2009
Elías Freyr Guðmundsson1, Thor Aspelund1,2, Vilmundur Guðnason1,3
1Hjartavernd, 2lýðheilsuvísindi, heilbrigðisvísindasviði Háskóla Íslands,
3heilbrigðisvísindasviði, læknadeild Háskóla Íslands
elias@hjarta.is
Inngangur: Blóðþurrðarsjúkdómar eru enn eitt algengasta dánarmeinið
í vestrænum löndum þó dánartíðni vegna þeirra hafi lækkað umtals-
vert síðustu áratugi. Lækkunina má að miklu leyti rekja til jákvæðrar
þróunar í lífsstílsþáttum er varða reykingar, mataræði og hreyfingu.
Markmið rannsóknarinnar var að greina breytingar í dánartíðni
vegna blóðþurrðarsjúkdóma á Íslandi árin 1981-2009 hjá 25-74 ára ein-
staklingum og að meta hvort þær hafi verið samhliða breytingum á
Norðurlöndunum og í Eystrasaltsríkjunum.
Efniviður og aðferðir: Upplýsingar um blóðþurrðardauða og heildar-
íbúafjölda eftir aldri og kyni voru sóttar í dánarmeinagagnagrunna
WHO og Hagstofu Íslands. Reiknuð var aldursleiðrétt dánartíðni fyrir
hvert land með tölfræðiforritinu Joinpoint sem getur tímasett marktæk-
ar breytingar í tíðni og leyfir samanburð á leitni tíðniferla milli landa.
Leiðrétt var fyrir ólíkri aldurssamsetningu landa með aldursstöðlun
út frá evrópsku staðal-aldurssamsetningunni (European Standard
Population 2013).
Niðurstöður: Dánartíðni vegna blóðþurrðarsjúkdóma lækkaði í öllum
löndunum en mishratt. Tíðnin á Íslandi lækkaði um 81% hjá körlum (úr
324 í 63/100.00 íbúa á ári) og um 89% hjá konum (úr 108 í 12/100.000 íbúa
á ári). Íslandi bar vel saman við Norðurlöndin, bæði varðandi dánartíðni
og hlutfallslega breytingu í tíðni á ári. Tíðni í Eystrasaltsríkjunum var
mun hærri en á Norðurlöndunum, að jafnaði fjórfalt hærri en hjá ís-
lenskum körlum og fimmfalt hærri en hjá íslenskum konum. Tíðnin í
Eystrasaltsríkjunum lækkaði minna á tímabilinu.
Ályktanir: Dánartíðni vegna blóðþurrðarsjúkdóma hefur lækkað mikið
á Íslandi. Þróunin á Íslandi og á hinum Norðurlöndunum er mjög
svipuð meðan Eystrasaltsríkin sitja eftir með mun hærri tíðni og hægari
breytingu til góðs.
E 108 Fellibelgsvefjaþunganir á Íslandi árin 1991-2010
Ásdís Braga Guðjónsdóttir1, Jens A. Guðmundsson1, 2, Karl Ólafsson1,2, Kristrún R.
Benediktsdóttir1,3, Reynir Tómas Geirsson1,2
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2kvenna- og barnasviði Landspítala, 3rannsóknastofu
meinafræðideildar Landspítala
abg23@hi.is
Inngangur: Fellibelgsvefjaþunganir (e. gestational trophoblastic di-
seases, GTD) er hópur sjúkdóma sem eru tilkomnir vegna ofvaxta
fylgjuvefs í kjölfar óeðlilegrar eða eðlilegrar þungunar. Algengasti
sjúkdómurinn innan GTD er blöðruþungun (e. hydatidiform mole), þær
skiptast í fullkomnar og ófullkomnar. Meðferð við blöðruþungunum
felst í legtæmingu og eftirlit er gert með reglulegum mælingum á β-hCG
hormóni í blóði. Fellibelgskrabbamein (e. choriocarcinoma) getur komið
í kjölfar blöðruþungunar. Nýgengi þessara sjúkdóma hefur aldrei verið
kannað á Íslandi.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin var afturskyggn og náði til allra
kvenna á Íslandi sem höfðu fengið viðeigandi greiningu á tímabilinu
1991 til 2010. Leitað var eftir greiningarnúmerum í gagnagrunni
Landspítala og skráður var aldur kvenna við greiningu, vefjagrein-
ingarsvar, fjöldi þungana, fjöldi fæðinga fyrir og eftir greiningu, með-
göngulengd við greiningu, lengd eftirlits í vikum, athugað var hlutfall
kvenna sem fengu lyfjameðferð með Methotrexate og afdrif þeirra.
Niðurstöður: 165 tilfelli af blöðruþungunum fundust á rannsóknar-
tímabilinu, þar af 34 fullkomnar, 112 ófullkomnar og 19 óskilgreind.
Nýgengi blöðruþungana var 1,29/10000 konur á frjósemisskeiði á ári eða
19,2/10000 fæðingar á ári. Meðalaldur við greiningu var 29 ára. Skráð
eftirlit var aðeins hjá 102 konum. Upplýsingar um eftirlit lá ekki fyrir í
38% tilvika. Aðeins þrjár konur voru greindar með fellibelgskrabbamein
á 20 ára tímabili, tvær létust úr sjúkdómnum. Nýgengi er 0,024/10000
konur á frjósemisskeiði á ári og dánartíðnin er 0,016/10000 konur á
frjósemisskeiði á ári.
Ályktanir: Nýgengi blöðruþungana á Íslandi er sambærilegt við ná-
grannalönd og aðrar Evrópuþjóðir. Sama gildir um nýgengi fellibelgs-
krabbameins. Skráning meðferðar og eftirlits er ekki fullkomin. Þörf er á
miðlægri skráningu á Íslandi.
E 109 Eiturpróteinið Pasteurella multocida toxín í bakteríum
einangruðum úr íslensku sauðfé
Þorbjörg Einarsdóttir, Sigríður Hjartardóttir, Ólöf G. Sigurðardóttir, Einar
Jörundsson, Vala Friðriksdóttir, Eggert Gunnarsson
Tilraunastöð Háskóla Íslands í meinafræði að Keldum
thorbje@hi.is
Inngangur: Pasteurella multocida toxín (PMT) er helsti meinvirkniþáttur
P. multocida bakteríunnar. Algengt er að P. multocida bakteríur í svínum
beri PMT genið (toxA), en talið er að bakteríur einangraðar úr öðrum
dýrategundum beri það yfirleitt ekki. Þó eru til dæmi um að toxín-
genið hafi verið greint í bakteríum úr fuglum, geitum, kindum og fleiri
X V I I V Í S I N D A R Á Ð S T E F N A H Í
F Y L G I R I T 8 2
LÆKNAblaðið 2011/97 41